w w w . s o m a l i t a l k . c o m
|
SOMALITALK
-
CANADA
|
Maqaalkan wuxuu qayb ka yahay
Maqaaladii Taxanaha ahaa ee Mushkiladaha Soomaalida Qurbaha (10)
Siciid
Cali Axmed |
Saidahmed67@aol.com
| Ottawa, Canada
December 30, 2003
TARBIYADA CARUURTA QURBHA (A)
Maqaalkii sideeddaad ee silsiladda mushkiladaha
Sooomaalida Qurbaha waxa aynu ku soo eegnay laba arimood oo asaas u ah
tarbiyad wanaagsan oo ay helaan ubadkeenu. Labadaas arimood waxa ay ahaayeen:
caruurtu in marka ay da’doodu yartahay lagu barbaariyo akhlaaqda wanaagsan
ee diinteena iyo dhaqankeenu ina farayo iyo in uu waalidku tusaale fiican u
noqdo ubadkiisa. Maqaalkan oo ah mid daba socdda kuwii ka horeeyayna waxaan
ku eegi doonaa edbinta caruurta iyo doorka ay ka ciyaarto tarrbiyada
wanaagsan ee ubadka.
Edbintu Maxay Tahay
Marka ugu horaysa aan qeexno waxa aan Edbin uga jeedno.
Edbin ugama jeedno sidda maskaxda ku soo degdegta “garaacid”. Edbin waxaan
uga jeednaa in caruurta la baro in ay nadftooda ka ilaaliyaan akhlaaqda xun
xun iyo wax kasta oo aan noloshooda u fiicnanayn. Sidaas oo kaleeto “Edbin”
waxaan uga jeednaa in ilmaha la kala baro saxa iyo qaladka iyo in ay jiraan
xuduudo aanu ilmuhu dhaafi karin oo hadii uu dhaafaana uu abaalmarinteeda
mutaysanyo .
Qoyska Iyo Edbinta Carruurta
Aqalku waa meesha ay caruurtu ku barbaaraan, waana meesha
ay edbintoodu ay ka bilaabmato. Cilmi baadhisyo badan oo la sameeyay waxa ay
sheegayaan in xidhiidh toosi uu ka dhaxeeyo edebta caruurta (wanaaag iyo
xumaanba) iyo qoyska ay ku dhexbarbaarayaan, sidaa daradeed waa muhiim in uu
waalidku ogaado sifooyinka qoysaska kala duwan iyo saamaynta ay
sifooyinkaasi ku leeyihiin barbaarinta ubadka. Celmi baadhisyadan waxa kale
oo ka soo baxay in noocyada tarbiyada ee caruurta lagu soo uruurin karo
sedex nooc. Nooc kasta oo noocyadan ka middina waxa ay ka dhalataa
sifooyinka waalidka caruurta korinaya. Hadaba anigoo ka faa’idaysanaya
natiijooyinka ka soo baxay daraasooyinkan ayaan maqaalkan iyo kuwa ku
xiggaba aan ku soo bandhigi dooonaa sifooyinka sadexdan qoys iyo sida ay
sifooyinkaasi u saameeyaan edbinta ubadka. Ujeedada aan ka leeyahay waxa
weeye in aan soo bandhigo mawduucan muhiimka ah oo aan is leeyahay waxa uu
waxuun ku soo kordhin doonaa waalidka Soomaaliyeed ee la doonaya caruurtoodu
tarbiyd wanaagsan.
Nooca Kowaaad:Waalid Barbaarin Qalafsan
Aqalka koowaad waa aqal waalidku ay yihiin qaar u adadag
sida birta. Waalidka Qoyskan waxynu ku tilmaami in uu yahay waalid tarbiyad
qalafsan . Sifooyinka ugu waaweeyn ee aqalkan lagu garto waxaa ka mida :
1. Aqalku waa aqal sharciyo
mutaxan leh, caruurtuna waa in ay sharciyadaa sidooda u fuliyaan hadii
ay fulinwaayaana waxa ay mutaystaan ciqaab, ciqaabtaasina inta badan waa
garaac iyo gacan.
2. Aqalkan, caruurta lama baro
faa’idada ku jirta amarrada waalidkood iyo ujeedada ka danbaysa
amaradaas waalidka. Wixii la faro waa in ay sidooda u fuliyaan hadii
kale………
3. Qoyskan ilmuhu dareenkiisa
ma cabiri karo, haduu cabirrana waalidku ma dhagaysto.
4. Hanjabaada iyo laaluushku
waa hababka uu waalidkani u adeegsado edbinta caruurtiisa.. Waalidka
aqaldan hadaladooda waxaa ka midda “aabo hadaad tukato “salaada” waxaan
kuu iibin waxaasl”, “hadaad xijaabka qaadan waydo waa lagu garaaci ” iwm.
5. Aqalkani waa aqal sababta ay
caruurtu wanaag u sameeyaan ay tahayj baqdin amaba laaluushka uu
waalidku bixinayo.
6. Gaaricstu waa calaamadaha
edbinta caruurta qoysaskan. Qalad hadii ilmuhu galo waxa lagu abal
mariyaa dhengad (ul) amaba gacanta waalidka.
Midhaha Tarbiyadan
Qaabkani (style) waqtiga dhaw(short term) waxaa laga
yaabaa in uu midho dhalliyo. Midhaha laga yaabo in uu dhaliyona waxaa ka
midda in carruurtu ay waalidka ka baqaan sameeyaan wax kasta oo uu waalidku
rabo. Waalidkan waxa laga yaabaa in ay ugu muuqato in edbinta noocani ay
caruurtiisa u horseedayso tarrbiyad fiican, hadiise si cilmiyaysan loo eego
waxaa suggan in tarrbiyada noocani ay tahay mid waqtiga fog aan shakhsiyada
carruurta u fiiicnayn sabababahan soo socda awgood :
1. Garaacida iyo hanjabaadu
waxa ay dhaawacdaa xidhiidhka uu waalidku la leeyahay caruurtiisa.
Aqalkan xidhiidhka uu waalidku la leeyahay caruurtiisi waa mid awoodeed.
Caruurtu sababta loo garaacayo ama loogu hanjabayo uma fahmayaan in ay
tahay wanaagooda, waxay u fahmayaan in loo awood sheeganayo. Sidaa
daraadeed waxa laga yaaba (sida ay yidhaahdaan culimada tarrbiyadu) in
ay cuqdad ku abuurto ilmaha. Ilmuhu waxa uu waalidkii u arkayaa caddow
in laga aargoosto ay tahay. Sidaa daraadeed tarrbiyada noocan ahi waxa
laga yaabaa in ay dhaawacdo jacaylka ay caruurtu u qabi lahaayeen
waaldikood.
2. Tarrbiyadani waxa ay
carruurta bartaa in midba midka uu ka awood roonyahay uu u awood sheegto.
Sidda isagaba ay waalidkiis ula dhaqmeen ayuu isna ula dhaqmi ilma kasta
oo uu arko in uu ka awood waynyahay haba noqoto kuwa isaga la dhashaye.
Tarbiyadani waxa ay ilmaha bartaa in dagaalku yahay habka kaliya ee lagu
xaliyo khilaafaadka.
3. Ilmaha siddan loo soo
tarbiyadeeyo waxaa fududaadta in uu dabagalo cid kasta oo ka awood rooon.
Iskuulka marka u joogo waxa fuddud in uu sameeyo waxa ay rabaan ciyaalka
ka awooda wayni. Tani waa khatar khaastana wadamada aan ahayn
Muslimiinta ee iskuulku uu yahay meel caruuro badani ay la yimaadaan
akhlaaqiyaad aan agteena ka wanaagsanayn. Sababaha ay carruurtu
darooogada iyo akhlaaq xumadda u bartaan waxaa ka midda in ayana iska
caabin karin kuwa akhlaaqiyaadkaa baraya oo inta badan ah kuwo ka awood
roon.
4. Garaacida iyo hanjabaadu
wadamada galbeedka waxa ay sababi kartaa in caruurta ay dawladu aqalada
waalidkood ka kaxayso. Wadamadeenii hadii ilmaha la dhangadeeyo
mujtamacu uma arkayn in ilmaha xuquudiisii lagau tuntay laakiin
dhulalkan ay Soomaalidu qaxootiga ku tahay dhangadayntu waxa ay marar
badan u soo jiidaa waalidka dhibaatooyin ay ka mid yihiin xadhig amaba
in ilmaha iyo waalidkii la kala kaxeeyo.
La soco qaybta kale oo aan ku soo bandhigi doono noocyda
kale ee tarbiyada caruurta
Qoraalkii 9aad.... Guji....
Wixii talo ah iigu soo
hagaaji e-mailkayga.
Siciid Cali Axmed
Saidahmed67@aol.com
Ottawa , Kanada
Faafin: SomaliTalk.com
Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan
....
Copyright
& Islaamku wuxuu ka qabo.... Akhri
.....Kulaabo bogga hore ee
www.somalitalk.com
|
Powered by
www.SomaliTalk.com All About Somalia and More...
|
>>
Usheeg Asxaabtaada
|
|
|