SomaliTalk DALSAN
w w w . S o m a l i T a l k . c o m
SOMALITALK - MAQAAL

Feb 26, 2004 

ISLAAMKU MUXUU KA QABAA MAALMAHA SIDA GOONIDA AH LOO XUSO?!!

QAYBTII 2-AAD

W/Diyaariyay: - Maxamed Xuseen Jimcaale

E-mal: - jantiile12@hotmail.com

Muqdsho-Soomaaliya

8-DA MAARSO MAALINTA HAWEENKA ADDUUNKA (WOMEN DAY)

Daabaco Boggan | Print


Filimada anshaxa xun, ruugidda Qaadka

iyo isticmaalka Daroogadu Saamayn intee le'eg Bay ku Leeyihiin Faafidda Cudurka AIDSKA ee Soomaaliya.. Guji...



FAAQIDAADA CIYAARAHA... GUJI

XAMAR DAAWO DACALLADA.. SAWIRRO
Waxaa sidoo kale xusid mudan inay ijrto maalin loogu talo galay Haweenka adduunka oo ay gaaladu u dooratay in laga dhigo 8-da bil kasta oo Maarso ah, waxaana sidoo kale laga xusaa maalintaan Waddamo badan oo islaam ah iyadoo aan la is weydiin maxay maalintaan ku dhex leedahay dadka Islaamka ah ee ku nool dalkaas, waxaana laga taageersan yahay Dhammaan waddamada Islaamka, gaar ahaan kuwa ku yaalla bariga dhexe oo ah dhamaantood Carab ah.

Maalintaan ayaa waxaa banaannada isugu soo baxa haween fara badan oo sheegayay inay u dabbaal-degayaan Maalintooda, iyagoo soo xidha dhar aad u qafiisan, tinta soo banneysta, raxan-rax ah, waxaana intaas dheer in ay haweenkaan ku qaadaan waddooyinka dhexdoodda heeso ay ku ammaanayaan maalintaan, waxayna haweenka Islaamka ah is weydiin oo ka maqan maxay tahay Xuquuqda aad maalin u yeelateen, mase tahay mid Diiniyan jirta?.

Haddaan si kooban u eegno maalinta haweenka adduunka ee loogu magac daray 8-da Maarso waxay Masiixiyiintu u doorteen, waxaan oran karnaa, Maalintaan waxaa asalkeedii hore laga keenay dalka Giriigga oo ay haweenka dalkas xusi muddo aad u fog, iyagoo ku xushmeyn jiray maalintaan in ay tahay maalin ay dhibaato weyn la kulmeen haweenka dalkaas oo ay raggu si weyn ugu tunteen xuquuqdooda, iyagoo ku andacooday inay la duudsiiyay xaqii ay u lahaayeen wax ka maamulidda reerka iyo xaqii ay u lahaayeen furriinka iyo wixii la mid ah, taasoo ay sheegeen inay raggooda ku tunteen markii ay arrintaas u soo badhigeen, waxaana wiixi intaas ka dambeeyay xarun ay si qarsoodi ah ugu kulmaan u dhisay Haweeney kuwa Soorooyinka haatan loo yaqaan ah taasoo ku boorrisay haweenka inay sameystaan maalin ay isku yimaadaan, waxayna maalintaas ahayd 8-dii Maarso, waxayna go’aansadeen haweenkii halkaas isugu yimid oo lagu qiyaasay inay ahaayeen 200-haween ah in maalintaas ay u noqoto maalinta haweenka dalkaas.

Maalintaan ayaa waxaa isku imaan jiray haweenka la qabo ama ragga saaxiibbada la ah oo qura, waxaana muddo yar dabadeed ay haweenkaas go’aansadeen in ay ku qabsadaan shirarkooda Kaniisaddaha si ay uga qaybgaliyaan shirarkooda haweenka loo yaqaan haweenka aan la qabin iyo kuwa guurka diiday ee sheegta inay u go’ayaan diinta Kirishtaanka iyo u adeegidda dadka taagta daran, waxaana maanta haweenka noocaas ah loo yaqaan Soorooyin, waxayna inta badan ka shaqeeyaan Kaniisadaha, Isbitaallada, Xarumaha Xannaanada Caruurta, Goobaha Qurxinta iyo wixii la mid ah.

Wixii xilligaas ka dambeeyay waxay fikraddani noqotay mid ku fidda Yurub illaa ay ka soo gaartay Waqooyiga Ameerika iyo Aasiya, waxayna ugu dambeyn noqotay mid lagu dadaalay in lagu fidiyo Waddamada Adduunka intiisa kale ku yaal ee aysan fikraddan weli ka hir-gelin, siiba dalalka Islaamka.

Haddaba waxaa is weydiin leh, Xuquuqda haweenka islaamka dhex-diisa ah waa side? Runtii Islaamku xaq weyn ayuu haweenka siiyay, sida iyagoo ah Xubinta ugu muhiimsan ee tiir dhexaadka u ah Nolosha Islaamka, waxaanan taas daliil ahaan ugu soo qaadan karnaa Ayadda Suuradda Al-baqra ku jirta ee uu ILLAAHAY ku leeyahay Nabi Aadam markii uu feertiisa ka abuuray Xaawo, markii Nebi Aadam soo kacay ee uu arkay ruuxaan haweenta ah ee dhankiisa jiiftana uu RABBI weydiiyey isagoo leh: “ILLAAHOOW tan maxaad u abuurtay”, markaasuu RABBIGA awoodda sare leh ku yiri: “Si aad ugu dagto”, haddaba miyaanay meeshaas ka muuqan in haweenku ay tiir dhexaad u yihiin nolosha Aadaha, haa waa dhab inay yihiin tiir dhexaadka nolosha Qoyska Islaamka ah.

Sidoo kale waxa jirta in Nabigeenna Muxamed (NNKH) uu ammaan gaar ah u soo jeediyey haweenka markii uu Xaddiis ku yiri: “Waxaa idin kugu kheyr badan tiinii idin kugu Meher yar” taasoo runtii aan la dhayalsan karin, iyado ay jiraan xuquuqo badan oo lagu Caddeeyay Qur’aanka Kariimka ah iyo Sunnada Nebigeenna Muxamed (NNKH) halkaanna aan ku soo koobi karin.

Haddaba haweenka Islaamka ha ku fekeraan nimacadaan iyo xuquuqdaad uu Illaahay siiyay iyo amaanta uu Nabigeena Muxamed (NNKH) uu ku ammaanay, taasoo runtii ah mid aan la heli karin, haweenkana ay ku fekeraan in wanaagga uu rabibga awoodda leh la doonayo ay ka wanaagsan tahay xumaanta ay la doonayaan kuwa uu sheydaanku ku adeegto iyo kuwa aan garanayn nimcooyinka RABBIGA awoodda leh ku manneystay haweenka.

Waxaa kaloo xusid mudan inay haweenku si dhab ah u ogaadaan in wanaagga ay sheegayaan Masiixiyiinta inay haweenka la doonayaan ay tahay fisqi iyo qaawani, iyadoo inta badan aad maqashaan in dalalka Reer galbeedku ay haweenku yihiin kuwo leh xuquuqda uu ninku leeyahay oo kale, waxna ay furi karto isla markaana ay guursan karto ama la tuman karto ninkii ay doonto, taasina runtii ma ahan xaq iyo wanaag lala doonay haweenka ee waa xumi iyo fisqi lala doonay haweenka lana doonayo in lagu lumiyo xushmadda iyo xishoodka gabdhaha haweenka ah.

Ogow gabar-yahay islaamka ah in aad tahay mid ku taagan wanaagga Islaamka haddii aad wanaag fasho, Ogowna in aad tahay mid xumaan dalbanaysa haddii aad xumaan fasho, waxaadna xusuusnaataa in aad tahay mid aad loogu ammaanay diinta Islaamka iyo Sunnaha Nebiga (NNKH), xishoodkuna yahay waxa shayga ugu muhiimsan ee haweenka lagu raaco laguna qaddariyo, haddii aanu xishood jirinna aanay haweeneydu wanaag haba yaraadee lahayn.

Dhanka kale, waxaan dalkeena ku aragnaa in haween badan ay sheegtaan inay madax ka yihiin ururro lagu magacaabo ama loogu magac daray amaba xiriir la leh ururro kale oo Masiixiyiin ah oo ka dhisan dalalka reer galbeedka kuwaasoo ku boorriya haweenka intii ay jillaabteen inay u soo ijlaabiyaan kuwo kale oo fara badan, iyagoo si gooni ah ugu sheega inay iyagu yihiin Haween mufakiriin ah doonaya inay xaqooda laga duudsiiyay ilaashadaan, taasina waa mid lagu marin habaabinayo xuquuqda haweenka, waxayna gaaladu uga dan leedahay sidii ay haweenka Islaamka ah uga marin habaabin lahaayeen dhaqankooda suubban iyo diintooda macaan waxay fartay.

Waxaad la kulmaysaa in lagu leeyahay heblaayo oo ka socota urur hebal lagu ayaa waxay u joogtaa dalka Mareyknaka ama dal ka mid ah kuwa reer galbeedka inay kaga qaybgasho fantasiyo (Dabaaldag) loo sameynayo haweenka u dooda xuquuqda haweenka dolman ama ka tirsan ururka horumarinta haweenka dal heblaayo, sidaasoo ay tahayna ay halkaas kala kulmaan dhibaatooyin ay u gaystaan haweenka kale ee dalalkaas u dhashay, sida iyagoo ku sheega inay dalkooda ka jirto xuquuq ku tumasho ba’an oo ay dhibaato ka muuqato jir ahaan iyo naf ahaan ayna yihiin kuwo aan waxba ka qaban karin arrinta dalkooda ka taagan iyo iyagoo sidoo kale ku caaya inay yihiin haween jaahiliin ah kuna nool dalaka dunnida saddexaad waxa ay u yaqaannaan sida: Afrika iyo Aasiya, waxayse mudan yihiin haweenka Islaamka ah inay gartaan dhagarta kuwa dhagar qabayaasha ah.

1-DA APRIL MAALINTA BEENTA ADDUUNKA (THE FOOLISH DAY)

Waxaa wax lala yaabo ah in ay dad sheeganay Islaam aqoonsadaan maalin loogu magac daray Maalinta Beenta Adduunka inaagoo og inay beentu tahay shay xaaraan ah, waxaana amakaag iyo yaab kuugu filan maanta Aqriste in laga wada aqoonsan yahay maanta dunida Islaamka oo dhan maalinta beenta Adduunka.

Waxaa intaas ka daran oo aad la yaabaysaa markaad aragto maalintaan loogu magac daray maalinta beenta adduunka. Iyadoo dalkaas laga sameeyo fantiyeyaal waaweyn oo lagu xusayo ama lagu weyneynayo maalinta beenta Adduuna, waxaadna la kulamaysaa dadku ku leh xalay iyo shalay waxaa dhacay sidaas iyo sidaas oo been ah, markii aad tiraahdo adigoo yaaban runta ii sheega, waxay kugu oranayaan “Sow ma ogid doqon-yohow inay maanta tahay maalinta beenta adduuna” SUBXAANNALLAAH, dadkaani sow ma oga in beenta la isku ciqaabayo maalinta khiyaamo oo ay tahay waxa keliya ee qofka u ijlaabin kara dhanka cadaabka.

Waxa jirta in beentu ay tahay shay xaaraan ah adduunkana laga wada ogsoon yahay inay tahay wax xun, balse waxaa jirta inay gaalada iyo kuwa raacsanba ay yihiin kuwo doonaya inay dadka islaamka ah marin habaabiyaan, waxaana og-nahay in maanta haddii aad si dheel-dheel ah ula ciyaarto oo aad ballan u dhigo ruux Masiixi ah in haddii uu ku waayo aad uu aad iyo aad u xumaanayo kuguna tilmaamayo inaad tahay beenloow, haddaba ma u bannaan tahay in dadka islaamka ah ay rumeenyaan maalinta beenta adduunka.

Waxaa jirta in beenta lagu tilmaamo in xagga ALLAAH laga caayay, runtana ay tahay mid xagga ALLE laga maanay, haddana waxaa is weydiin mudan miyaanay dadka islaamka ah ku baraarugsanayn in runtu tahay shey wanaagsan, beentuna tahay wax xag ALLE laga caayay, waxaanan meeshaan kaaga cad in dadka Islaamka ah ay ka doortee wixii wanaagsanaa (Runta) waxa xun (Beenta).

Haddaba, waxaan wax xoogaa ka eegaynaa diinta islaamku waxa ay ka qabto beenta: waxaa jirta in ILLAAHAY (SW) uu in badan uga hadlay qur’aankiisa Kariimka ah beentu in ay tahay wax xun, isagoo addoommadiisana si weyn ugu boorriyey inay ka fogaadaan beenta una dhawaadaan runta, waayo ILLAAHAY waxa uu aayado qur’aan ah ku dhex yiri: [Kuwa runta sheega (Ragga) iyo kuwa runta sheega (Haweenka)], waxaana meeshaan nooga cad in ay runtu tahay wax la isku ajar siinayo maalinta khiyaamaha.

Sidoo kale, waxa uu Rasuulkeena Muxamed (NNKH) uga warramay axaadiis fara badan qiimaha ay leedahay beenta iyo raad xumada ay leedahay beenta, waxaana xadiisyada Nebiga (NNKH) laga weriyey ka mid ah Xadiis uu ku oranyo: (iska jira beentu waa Hooyada xumaantee), waxaan garan karnaa inay beentu tahay hooyada xumaanta oo dhan, waayo beentu waxay horseeddaa: Zinada, dhaca, kufsiga, dilka, khiyaanada, cadowtinimada iyo iska hor-keenta dad walaalo ah.

Haddaan u soo leexanno dhanka runta waxaa cad in aayaad badan uu ILLAAHAY (SW) uga hadlay qur’aankiisa oo ku ammaanayo kuwa runta sheegaa inay yihiin aakhiro kuwo liibaanay, kuwa beenta iyo xumaanta falana ay yihiin kuwo aan nasiib haba yaraatee ku lahayn khiyaamaha, waxaa sidoo kale Nebigeenna Muxamed (NNKH) laga soo weriyey inay runtu tahay sheyga ugu wanaagsan ee laga doonayo dadka Rabbiga ka cabsada, sidoo kale waxa uu Rasuulkii ILLAAHAY Muxamed (NNKH) ku sheegay xaddiis in ruuxa Mu’minka ah uusan sheegin been, waxaana halkaas kaaga caddaanaysa inay runtu tahay kobciya iyo barbaarinta dadka oo dhan, gaar ahaan ruuxa Mu’minka ah ee ALLAHIIS Rasuulka Rabbiga rummeeyay, waxayna runtu tahay midda keenta, Is-jacaylka dadka dhex mara, isku soo hillowga, isku kaalmaynta, isku dar-daaranka, isku nixidda, nabadgalyada iyo wax kasta oo wanaagsan oo aan halkaas ku soo koobi karin.

Haddaba, haddii aan u soo dhaadhacno dhaqankeena Soomaaliyeed ee wanaagga badan waxaan ku ogaan karnaa in runtu ay kaga jirto kaalin sare, halka beentu kaga jirto kaalinta ugu hoosaysa iyo meel aan la tilmaami karin, waxaana jira in ay Soomaalidu aad uga maahmaahday beenta iyagoo tilmaamaya inay tahay wax aan lagu kalsoonaan karin, waxaana ka mid ah maahmaahahaas: “Beentaada hore, runtaada dambey baas u tahay”, “Beeni raad maleh”, Beeni geedkaad dago waa kaa waddaa meelna kuma gayso”. “Been la dhoodhoobay run baa ka dambeysa”, “Wax aan la caddeyn iyo Caano lo’aadba kala go’ baa u dambeeya”, “Dad waxaa ugu liita beenloow iyo tuug”, “Hadaad beenloow la saaxiibto adigana beenloow baad tahay” iyo kuwo kale oo fara badan, haddaba waxaan ku boorinaynaa in shacabka Soomaaliyeed ay ka digtoonaadaan beenta, isla markaana ay u dardaarmaan ruuxii islaamka ah ee kadsoon wanaagga Runta iyo xumaanta Beenta.

Dhanka runta, sidoo kale Soomaalidu waxay ka marisay Maahmaahooyin fara badan, waxaana ka mid ah: “Run iyo Ilkaba waa la caddeeyaa”, “Runta rakaad bay kuu noqon”, “Haddaan been sheegto run baa kuu qarsoon”, “Runta waa lagama raystaan”, “Runtu waxay magan gelisaa dad badan, beentuse way bi’isaa”, “Runta waa raaxo beentuna waa cadaab” iyo kale oo fara badan halkaanse aan ku soo koobi karin, haddaba, waxaan idin kaga digaynaa beenta iyo raad xumada ay ku leedahay mujtamaca iyo addunka oo dhan, hana rumeynina maalinta Beenta adduunka waxa loogu yeeray.

Akhri qaybtii 1aad....

W/Diyaariyay: - Maxamed Xuseen Jimcaale

E-mal: - jantiile12@hotmail.com

Muqdsho-Soomaaliya

Faafin: SomaliTalk.com | Feb 26, 2004

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Kulaabo bogga hore ee www.somalitalk.com 

© www.SomaliTalk.com
All About Somalia and More..
.
>> Usheeg Asxaabtaada
Allah Is Great
usa


kaah


BILICDA SOMALIYA
Luuq Ganaane, 1987

wiil Waa wiil yar oo Somaliyeed oo nayl yar dhabta kuwata xilli nabadana dhexjooga Bilicda dhulka Soomaaliya.
Akhri



XAAFID QUR'AAN cFatax
Cabdul Fataax waa xaafid qur'aan Somali ah oo wacdaro muujiyey GUJI


Copyright © somalitalk.com. All rights reserved.

HTML CD