Qalabka warbaahinta ee Soomaaliya, sida Radiye iyo gaar ahaan wargeysyada ka soo baxa gobalada Waqooyi Galbeed (Hargeysa), sidoo kala bogogga Internetka waxay hadal hayeen gabadha sheegatada inay u dooda xuquuqda aadamiga ee magaceeda la yiraahdo Raaqiya Omaar.

Haddaba waxaan jeclaan lahaa inaan markii ugu horaysay u soo bandhigo dadka Soomaaliyeed danbiyada ay Raqiya Oomaar ka gashay ummada Soomaaliyeed, iyadoo hagoogan magaca “Human Rights” (bina-aadanimo).

Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre wuxuu ka baxay Muqdisho bishii Janaweri 1991, isagoo u qaxay Gedo. Dadweynaha Soomaaliyeed waxay filayeen in ay u dhalan doonto dowlad iyo maamul cusub, hase ahaatee, taasi ma dhicin. Dhowr bilood ka dib, kuna beegan bishii Nofeembar 1991 waxaa bilowday dagaal lagu hoobtay oo dhex maray ciidanka Janaraal Caydiid iyo madaxweynihii lagu soo doortay shirkii Jabuuti, Cali Mahdi.

Isla sanadahaas (1990-1992) waxaa Soomaaliya ka jirtay colaad iyo abaar xaalufisay dhammaan dadka Soomaaliyeed. In qaxday, in cudur iyo gaajo u la’atay. Intaas waxaa wehelisay dagaalo joogto ah oo ka socday afarta jiho ee Soomaaliya. Baabba’a ku dhacay dhirtii, xoolihii iyo guud ahaan deggaankii dalka oo dhan. Waxaa faraha ka baxay taladii dalka. Waxaa soo baxay burcad qorya sita ee dhaca dadka; waxaa baabba’y b’udii nolosha dadka Soomaaliyeed. Cuno yari, biyo la’aan. Ninkii qori sita ayey nolosha boqor ka ahaa.

Ururka Qaramada Midoobay, oo uu hoggaaminayo Dr. Butrus Qaali iyo ururada u dooda xuquuqda adamiga, uuna ugu firfircoonaa Human Rights Watch, saldhigiisuna yahay Washington ee dalka Maraykanka, waxay qadeen olole ballaaran oo dunida lagu wacyi gelinayo gaajada, nabad la’aanta, isdilka iyo fowdada ka socotay Soomaaliya. Waxay qalabka warbaahintu ugu magac dareen Soomaaliya: ”Cadaabtii Adduunka”. Magaalada Baydhabo, oo ay maalin walba ku macaluuli jiraan ilaa 500 oo qof waxaa loogu magac daray ”magaaladii geerida” (The City of Death). Qaramada midoobay waxay qortay:

“…Armed gunmen robbed from farms and villages, taking livestock, corps and whatever else they needed for their own survival. Somalis trying to flee the clan warfare created hundreds of thousands of refugees, flocking along the border with Kenya. Although international food aid arrived in Somalia, the fighting interrupted the traditional distribution channels based on community and elder. When the relief agencies pass out food to vulnerable unarmed civilians, gunmen shoot them dead so they could have it. UN and other NGO aids’ convoys were also subject to looting by armed gunmen, it hence undermined the already inefficient relief mission…”  http://www.empereur.com/somaliaus.html
RAAQIYA :

Su’aashu waxay tahay waa maxay kaalinta Raaqiya Oomaar ay ka qaadatay dhibka ku habsaday ummada Soomaaliyeed, weliba dadkii maatada ahaa. Xilligaas Raaqiya Oomaar waxay ka tirsaneyd ururka u dooda xuuqda bina-aadamka ee la yiraahdo Africa Watch saldhigiisuna yahay Wahington, waxayse Raaqiya joogtay Africa Watch, waaxda London.

Maalin walba waxaa Baydhabo, Muqdisho, Kismaanyo, Baardheere, Afgooye, Balad-weyne, Xudur iyo magaalooyin kale oo fara badan gaajo iyo macaluul ugu dhimanayey maatada Soomaaliyeed, gaar ahaan hooyooyin, carruur iyo duqooy. Urururada samafalka ee caalamiga iyo Dr.Butras Qaali waxay dowladda Maraykanka ka codsadeen in la bad-baadiyo Soomaaliya, hase ahaatee, walaashay Raaqiya Omaar waxay qalabka warbaahinta, sida Taleefishinka (CNNta), wargeysyada adduunka ay u sheegi jirtay in aan Soomaaliya la geyn wax ciidan ah, oo aanay dadka Soomaaliyeed u baahneyn kaalmo shisheeye

Sababta ay Raaqiya u oran jirtay yaan ciidan la geyn Soomaaliya waxay aheyd sabab iska cad, oo xaataa keentay in shaqadii ay u haysay ururka xuquuqda aadanaha u dood ee Human Rights Watch laga eryo. Inkastoo ay walaashay Raaqiya tahay gabar Soomaaliyeed, oo in badan ka og xaalada Soomaaliya inta ay ka ogyihiin gaalada, misna waxay ku doodi jirtay: “Soomaaliya yaan ciidan la geyn”, iyadoo ka shiidal qaadanaysa siyaasadii Cabdiraxmaan Tuur iyo janaraal Caydiid, oo markaas wadanka intiisa badan gacanta ku haystay. Raaqiya waxay ku taamaysay: Cabdiraxmaan iyo Caydiid ayaa wadanka qabanaya, oo dowladda soo dhisaya, sidaa darteed ciidan shisheeye looma baahna

Waxaa la waydiiyey: Labo sano (1990-1992) ayey Soomaali baabba’aysay, macaluul xun ayaa socota, mana jiraan ifa-faala cadaynaya in Cabdiraxmaan Tuur iyo Caydiid madax noqonayaan, hadday noqdaana kooxaha kale ma aqoonsana. Tan kale Cali Mahdi oo Jabuuti lagu soo doortay weli wuxuu sheeganayaa madaxweyne: Haddaba ilaa iyo immisa ayey maatadu sii baabba’aysaa? Somalia taladii faro waa ka baxday, cidcid maamushaana ma jirto.

Doodihii ay qori jirtay Raaqiya, marna ay kaga hadli jirtay taleefishinada waxay daba dheeraysay in Soomaaliya la dayaco, iyadoo weli maatadu macaluula la dhimanayeen. Hadaladii ay ku hadli jirtay, iyadoo leh yaan la geyn ciidan Soomaaliya, waxaa ka faa’iidaysan jiray nacabka Soomaaliyeed, kuwaasoo oran jiray: “maxaan lacag ugu qasaarinaynaa Somalia, waa kuwaa dadkoodii ayaaba leh uma baahnin kaalme”

Intay Raaqiya laheyd ciidan yaan la geyn Soomaaliya, waxaa maalin walba gaajo, harraad iyo macaluul u dhiman jiray boqolaal Soomaali ah, waxaan isweyddiinayaa: Ilaa immisa qof oo Soomaaliyeed ayaa loo nasbaynay karaa diidmadii iyo qoraal-dhiiggii Raaqiya? Mise aan iraahdo, ilaa immisa qof ayey Raaqiya ku macaluulisay qalin-dhiigga ay adeegsatay?

Ururuka u dooda xuquuqda bina-aadamka ee Africa Watch goortuu arkay in Raaqiya Oomaar ay u jan-jeerto mid ka mid ah kooxaha isku haysta Soomaaliya (taageertay Cabdiraxmaan Tuur iyo Janaraal Caydiid). Goortuu Africa Watch arkay in Raaqiya Omaar ay ka bayrtay inay u adeegto bina-aadamka, iyadoo aan u eegin qabiil ama si kale, ayuu markii danbe go’aansaday in Raaqiya Omaar laga eryo shaqada.

“Omaar lost her job as executive director of the London-based human rights group Africa Watch in December, in a row over her opposition to the deployment of 30,000 US-led troops in Somalia. Always critical of foreign activities in her home country, Omaar came into conflict with Africa Watch's parent body, Human Rights Watch, in Washington, which instructed her not to speak out against the invasion. In the end, she was fired and her British deputy, Alex De Waal, resigned in protest.”, sidaa waxaa qoray Moyiga Nduru sanadkii 1993 ( http://www.greenleft.org.au/back/1993/89/89p20.htm  )

Raaqiya Omaar waa naag ka mid ah qab-qablayaasha dagaalka, waxayse uga duwan tahay, iyadu waxay wax ku dishay qalinka iyo afka. Weli qori ma qadaan intaan ogahay. Qalbi adayga iyo qalalaasaha iyo qiirada qabiilka oo ay had iyo goor ku shaqaysato walaashay Raaqiya, ayaa u keenay in shaqooyin badan laga eryo, iyadoo ay hey’ado badan soo caalami ah ay shaqada ka eryeen, sababahihii la doono ha loo eryee. Taas waxaa cadaynaya, si cadna u muujinaya hadaladii ka soo yeeray wasiirka arrimaha gudaha ee gobalka isugu yeeray Somaliland, jaalle Ismaaciil Aadan Cusmaan.

Jaalle Ismaaciil Aadan oo u waramayey idaacada Horn of Africa, kana warcelinayey weyddiin ku saabsan Raaqiya Omaar iyo magaca ay huwan tahay ee xuquuqda aadamiga wuxuu yiri: “Raaqiya waa naag ka tirsan xisbiga mucaaradka ee Kulmiye….waxayna qortaa wixii taageero u ah xisbiga mucaaradka ah” Ismaaciil oo hadalkii sii wata: “Wax alla wixii (Raaqiya) hey’ado caalami ah oo dhan ee ay ka shaqaynaysay waa laga soo eryey, mid walbana shaqadii ay ka haysay waa ku guulaysan wayday”

Guntii iyo gabagabadii, Soomaaliya nabad waa la helayaa, waana la xisaabtamayaa. Maxkamad cadaalad ku salaysan in la hor keeno ayaan Eebbe ka rajanaynaa nin walba iyo naag walba ee danbi ka gashay maatada iyo dalk Soomaaliyeed

Aadan M.F
humanrights20010@yahoo.com

Edna oo Puntland eedaysay siduu kornaylku u eedeeyey [C/Waxid]

.. FOGAANTA U DHEXAYSA MAGAALOOYINKA SOOMAALIYA....

Copyright & Islaamku wuxuu ka qabo.... Akhri

114 Suuradood ee Qur'aanka

 .... Copyright & Islaamku wuxuu ka qabo.... Akhri

Kulaabo bogga hore ee  www.somalitalk.com