Wq. Ibraahim Maxameddeeq
SomaliTalk Nairobi
July 1, 2003
SHEEKH AADAN MADOOBE:
“Talada banaanka aan soo dhigno”
COL.C/LLAAHI YUUSUF:
“Waxa la isku hayo ma idiin sheegaa?”
CADDOW:
“Meel aan u noqonaa nagama horaayaso”
KIPLIGAT:
“Kenya ayaa ugu hor aqoonsanaysa
dawladda dhalata”
Ilaa iyo xalay waxaa Mbagathi ka socday
dabaal deg iyo damaashaad lagu xusayey 43 guurada ka soo wareegatey is raacii
waqooyi iyo Koonfur oo 1/7/1960’kii ku midoobey magaca jamhuuriyadda
Soomaaliya. Xuska 1’da Luuliyo oo meelo kala duwan oo Nairobi ka tirsan lagu
kala qabtay ayaa dadweeynihii iyo siyaasiyiintii ka qayb gashay ku abuurtay
qiiro ay qaarkood la ilmeeyeen. Damaashaadka 1’da Luuliyo waxaa ka mid ahaa
cayaaro, heeso, gabayo ay fanaaniin dareenka dadka hanatay si wadaninimo leh
ugu luuqaynayeen, waxaana xalay saqdii dhexe bir dherer badan dhalada laga
saaray calanka soomaaliya. Waxaa intaa dheeraa khudbado ay hablo Soomaaliyeed
iyo madaxda Soomaalidu iyagoo farxad iyo niyad wanaag muujinaya golaha
shirweynaha ka soo jeediyeen.
Madaxdii maanta munaasabadda 1’da Luuliyo ka
hadashay waxaa ka mid ahaa Sheekh Aadan Madoobe oo sheegay inaan qaranimo iyo
guul lagu gaadhayn in la yidhaahdo inta uu hebel maqan yahay ma imanayo,
isagoo xusay inay wacan tahay in horta inta joogtaa ay is qanciso, taasina
waxay keeni kartaa buu yidhi in markaa kaddib kuwa maqan laga hadlo. Sheekh
Aadan Madoobe oo ay xamaasad aad u saraysaa ka muuqatey waxaa hadaladiisii
maanta ka mid ahaa: “Dadkii kala dirayey kuwii joogey, weliba rag markaad
fiiriso aad ka dareemaysid inay rabaan inay shirka fashiliyaan ayaa yidhaahda
kuwa maqan baan u doodaynaa”. Taasna shiikhu wuxuu ku tilmaamay mid aan
macquul ahayn, isagoo tilmaamay inay Soomaalidu maanta isku mid tahay oo uu
qof waliba xuquuqdiisii iyo karaamadiisii u taagan yahay. Guddoomiyaha RRA
wuxuu carrabaabay in la isugu iman karo oo keliya in la is wada qadariyo. “Ma
aha inay marba koox yari intay meel gaar ah ku shawrto inay wax soo samayn
karto oo dadka marin karto, talada banaanka aan soo dhigno, talada ummaddeena
aan meel cad ku gooyno, caddaaladda iyo xaqana aan ku dadaalo, rabitaanka
shaqsiga, halaga hor mariyo rabitaanka shacbi weynaha Soomaaliyeed”. Ayuu
yidhi Sheekh Aadan Madoobe oo intaas ku daray inuusan federaalku kala go’
ahayn balse uu Soomaali oo is nacday oo caddaalad darro iyo musuq maasuq lagu
sameeyey ay ku midooobayso. Isagoo arrintaas ka hadlayana Sheekhu wuxuu yidhi:
“dadka qaar waad ogtihiin waxay leeyihiin waan ka go’nay Soomaaliya, waxay arkeen
caddaalad darro iyo dulmi, marka in loo hanjabo ma aha, waa in la yidhaahdo
khaladkii la idinka galay waa laga tanaasulayaa ee walaalayaal noo imaada”.
Waxaa iyana fagaarihii maanta ka hadashay
gabadh magaceeda la yidhaahdo Faadumo C/llaahi Maxamuud (Insaaniya) oo shaaca
ka qaadday inay muhiim tahay in dhibaatada laga gudbo oo la fiiriyo danta weyn
ee Soomaali maanta hor taalla. Faadumo waxay hogaamiyaasha Soomaalida ka
codsatay inay isu tanaasulaan, inay danta guud fiiriyaan, inay u daneeyaan
Soomalida dhibaataysan oo marba qof la afduubayoo, la miisaamayo.
Masuuliyiintii Soomaaliyeed ee xuska 1’da
Luuliyo ka hadashay waxaa kale oo ka mid ahaa Madaxweynaha dawlad goboleedda Puntland
Col. C/llaahi Yuusuf Axmed oo ugu horraaynba Guddoomiyaha gudiga farsaaamada
Igad, safiirada wadamada safka hore iyo dhamaan Soomaalida xafladda is raaca
Soomaaliya ka soo qayb gashay u mahad celiyey. Maadaxweyne Cllaahi Yuusuf oo
Soomaalida u habalyeeynayey waxaa hadalkiisii ka mid ahaa: “Waxaan idiinku
hambalyaynayaa oo idinku bogaadinayaa xusuusta aad xusuusateen gobanimadeenii,
wadaninimadii iyo sharaftii qarankii Soomaaliyeed ee aynu inagu iska bur-burinay,
qaarkiina waxaan ugu hambalyaynayaa xusuusta aad xusuusateen
dhalinyaranimadiinii iyo waagii aad dance’ka iyo cayaaraha ciyaari jirteen,
sidii xalayba halkan ka dhacday oo anigoo haatan odaya la i cayaarsiiyey,
maantana danjire Kipligat oo aan u maalaynayo inaanu is aaddan nahay la
ciyaarsiiyey, aad ayaan ugu farxsaanahay, idinkoo dhana waxay ila tahay inaad
ku faraxsan tihiin”.
C/llaahi Yuusuf oo xafladdii xalay ka
hadlayey wuxuu xusay inay xalay calankii saareen oo uu hadda korkooda ka
babanayo, isagoo inshaaray inuu caalanku halka la saaray insha Allaahu ku
negaan doono. Madaxweyne C/llaahi Yuusuf oo kaftan aad u wanaagsan maanta soo
ban dhigay ayaa isagoo faraxsan waxaa hadaladiisii ka mid ahaa: “waxaan u
malaynayaa xalay da’ baa la isku riix-riixay, intayadii xaalay joogtay waxaa
la isla qiray, run iyo been midday doonto ha ahaatee inaan anigu ugu da’
weynaa, xataa Mawliid Macaane waa igu dafirayoo wuxuu yidhi adigaa iga weyn,
haatan rag kale oo odayaal ah ayaa inagu soo biiray, C/llaahi Axmed Caddow waa
fadhiyaa, isaga laftiisu musharax weeye, waan dhegaystey khudbaddiisii,
barnaamijkiisii fiicnaana waan ugu hambalyaynayaa, ka soo qayb gaalka
xafladdaana waan ugu hambalyaynaaayaa. Haatan haddaan da’ isku riix-riixnana
wallaahay labadayada mid weyn Illaah baa yaqaan, sidaan xalay u sheegay 43
sano ka hor lix xidigood oo saddexba dhinac tahay ayaan xalay oo kale sitey,
soomaalidu dhame ayeey u taqaan, meeshaan joogeyna waxay ahayd buuro u
dhexeeya Talyaaniga iyo dalka Austari, marka ninkii 43 sano ninkii dhamme ahaa,
dalka xoriyadiisiina ka maqnaa, isagoo dalkiisa masuuliyadda dalkiisa kaga
aaddan oo kaalin ciiddaan ah u soo diyaar garoobayey, waxay ila tahay inaad
wada qirsan tihiin inuusan yarayn, laakiin nasiib wanaag dadka ugumana buurri,
ugumana cirro badni, bidaarna ma lihi, nimaan ogahay oo dhawr iyo labaatan
sano ka hor aannu meel ka wada shaqayn jirey oo inan yar ahaa baa iga cirro
badan oo waa Hiloowle Iimaan”.
Markii uu kaftankaas oo si weyn loogu qoslay
ka gudbay wuxuu sheegay inuu rajaynayo sanadkan, sanadkiisa xaaladda
Soomaaliya oo aynu maanta ku jirro mid ka beddelan inaynu ku ciidnaa, taas oo
uu ku tilmaamay inay noqoto Soomaaliya oo xasishay, gobanimadeedii la soo
noqotay, tafraaruqii ku dhacay ka midowday oo is raacday, isagoo intaa
raaciyey in nidaamkay ku midoobayso ay Mbagathi ka soo sari doonaan haddii
Eebbe idmo. Col. C/llaahi Yuusuf wuuxuu kaloo yidhi: “Bilaash baa 13kii sano
oo qudha loo eedeeyaaye, anigu 21kii ka horeeyeyna waa dhibanaa, dadku ma wada
dhibanayne qaar iska ladnaa baa joogaa, yeelkeede koley Soomaaliyi waa
dhibanayd”. Wuxuu ku nuux-nuuxsaday inay dhibaato jirtey oo mabaadii’ aysan
Soomaalidu weligeed arag oo horay u soo marin, xukun adag oo bela’ ah la soo
maray.
“Halkan waxaynu u joognaa inaynu Soomaali isu
keenaa, nabadaynaa, hubka ka dhignaa, bur-burka dhaacay sidii looga soo kaban
lahaa ka shaqaynaa, Soomaaliyi waxay ahaan jirtey ku soo celinaa, dadkii
halkan ka hadlayey waxaa hadalkoodii ka mid ahaa dhibaatooyin baa jira,
shirkii waa cakiran yahay, waxyaabo la isku khilaafsan yahay baa jira, waa run
oo wuxu ama mabda’ ha noqdeen, ama wax si kale ah ha noqdeene waxyaabo la isku
hayaa waa jiraan laakiin dadkaas waxaa ugu bishaaraynayaa koley shirku u
fashilmi maayo, wax aniga idin la hadlaya iyo intii aanu isku aragti nahay aanu
sabab u noqono ku fashilmi mayo haddii Alle idmo” ayuu yidhi Col. C/llaahi
Yuusuf .
C/llaahi Yuusuf oo ka hadlayey waxyaabaha la
isku hayo ayaa dadweynihii xafladda joogey u sheegay in sida uu aaminsan yahay
aysan waxa muhiimka ah ee la isku hayaa lamabar ahyn, wuxuu xusay in
siyaasadda la isku qabto, la gor-gortamo, la murmo, aakhirkase meel dhexe ayaa
la isugu yimaaddaa. Markuu halkaa marayey wuxuu dadkii weeydiiyey su’aal ahyd
waxa la isku hayo ma idiin sheegaa?, dadkii waxay yidhaahdeen haa, wuxuu yidhi
dabeed: “Waxaa la isku hayaa shirka ha la wado, 366 baa fadhiga leh, wax alla
iyo wixii lagu soo heshiiyo oo ay hogaamiyayaashu ku soo heshiiyaan shirka ha
la keenoo, ha laga gudbiyoo, ha la mariyo, khasab ma aha inuu shirku iska
raaco waxii ay madaxdu ku soo heshiisee, ee aqlabiyadda shirku halka ay ku
dhamaataa muhiim ah, Shirku ha socdo ha guulaysto waa mabda’, mayee shirku ha
bur-buro in kastay khaldan tahay iyana waa mabda’, runtu sidaas weeye”.
"Musharixiinta kale ee Soomaliyeed waxaan kaga duwanahay anigoo kuwooda ugu
da’ada yar ka mid ah, 41 sano ayaan jiraan, waxaan kaloo kaga duwanahay
waxaan dhashay wakhti ay Soomaaliya xor ahayd 1962dii"
Xuseen
Caydiid.. |
Raggii xafladda munaasabadda ka hadlay waxaa
isna ka mid ahaa C/llaahi Axmed Caddow oo sheegay inay xafladdani tahay mid
marna farxad leh, marna leh ahmiyad weyn oo aan qiimaheedana la soo koobi
Karin. Isagoo maalinta xornimada ka hadlaya kaftananna ku daraya wuxuu yidhi:
“Anigu waagaas waan dhalin yaraa, saaxiibkay C/llaahi Yuusuf da’ buu sheegay,
kolleyse ma sii kala weynin isku mar ayaanu Soomaaliya nimid annagoo
xidiglayaal ah, koleyse waxaa mahad ah inaanu maanta wada caafimaad qabno,
wada dabaal degayno, marka C/llaahi mar baynu fadhiisan doonaa qalin baynu
qaadan doonaa, waxaynu isla eegi doonaa sanooyinkii ama bilooyinkii aynu kala
weeyneyn”.
Wuxuu kaloo xafladdii Caddow ka sheegay in
Mbagathi loo joogo arrin muhiim ah oo in la dhiso qaranimadii Soomaaliyeed ee
bur-burtay isagoo arintaas ka hadlaya waxaa hadaladiisii ka mid ahaa:
“Ummaddii Soomaaliyeed waa ina sugaysaa gudaha iyo dibedaba, waxaan ka
warqabaa markii la maqlo inay wax jiraan dadku waa qalbi kacaan, waa
wel-welaan, waxaa la yidhaahdaa rejo waa dhamaatay, maxaa loo leeyahay rejo
waa dhamaatay?, waxaan filayaa shirkani inuu yahay kii 14aad, markaan runta ka
hadalo meel aan u noqonaa nagama horaayaso, dalkanagii waa bur-buray,
ummadanadii waa baaba’day, waa tabaalaysan tahay, ummaddaasi waxay sugaysaa
shirkan inay dawlad loo dhan yahay ka soo baxdo”.
C/llaahi Axmed Caddow oo ka hadlayey arimaha
la isku hayo waxa uu sheegay inuu rumaysan yahay inaysan nidaam dawlad dhexe
oo midnimo shaqaynayn oo uu doonayo inay dalkooda ku dhisaan habka federaalka.
Arrimaha Somaliland mar uu soo qaaday wuxuu sheegay in loo baahan yahay in la
doono si loo soo celiyo midnimadii qarankii Soomaaliyeed.
Raggii maanta
xafladda ka hadlay waxaa ka kale oo ka mid ah Guddoomiyaha maamulka Jawhar Xasan Cabdulle
Qalaad.
Danjire Kipligat ayaa isna goobtaas ka hadlay
ayaa sheegay in sida ugu fudud uguna dhaqsaha badan shirku horay ugu socon
doono oo dawlad Soomaaliyeed oo ay soomaalidu leedahay halkan laga askumi
doono. Taas oo leh madaxweynaheeda, ra’isal wasaareheeda iyo dawladda
qaybeheeda kale. Kipligat wuxuu kaloo sheegay inay Dawladda Kenya noqon doonto
dawladda ugu horeysa ee aqoonsata dawladda halkan ka dhalata. Wuxuuna yidhi:
“Kenya ayaa ugu hor aqoonsanaysa dawladda dhalata”. Sidoo kale wuxuu sheegay
inay dawladaha Itoobiya iyo Djibuti iyaguna markiiba dawladda cusub aqoonsan
doonaan.
Waxaan u mahadnaqayaa Maxamed Deeq C/qaadir
oo barnaamijkan ila soo saaray.
Ibraahim Maxameddeeq
SomaliTalk, Nairobi, Kenya
E-mail: imdeeq@hotmail.com
MILICSI
KU SAABSAN AXDIGA FEDERAALKA EE KU MEEL GAARKA AH
Qormada-koowaad ee dastuurka federaaliga ah ee Soomaaliya oo ka kooban 30
baal waxaa soo akhriyey Ibraahim
Maxameddeeq ... GUJI
..KAYDKA WARARKA EE IBRAAHIM MAXAMEDDEEQ
... ELDORET:
Taxanahii Wararka com
imdeeq@hotmail.com
