Daabaco Boggan | Print

Ciidamada Xooga oo Qar ka laa-laada!!

Ciidanka Xooga Dalka Soomaaliyeed waxaa la Aas-aasey 12 kii Abriil Sannadkii 1960 kii , markii uu jirey Saddex Sanno ayaa waxaa uu Dagaal la galey Ciidamadii Itoobiya oo islahaa yeeysan Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed kuugu Xoogeysan , hase yeeshee waa la ogaa Wacdaraha iyo Casharadii ay u dhigeen Ciidamadii Itoobiya ee ku soo Xadgudbey Ciida Soomaaliya , waxaan Xiligaas Ciidamada Somaaliya ay gaarayeen ilaa Laba Kun oo Askari.

Hadba meel waxaa uu soo Tu’aba Ciidankii Xooga Dalka Soomaaliyeed waxaa ay Cududiisa ugu Xooganeyd ay gaartey Xiligii Dowladii Milatariga , waxaana lagu Qiyaasey ilaa Boqol kun oo Askarii iyo in ka badan waxaana si aad ah u dhismey Ciidamadii Dhulka ,,Badda iyo Cirka , waxaana Ciidamada Miltariga ay noqdeen kuwa ugu Xoogan ee Qaarada Afrika ka dib markii ay ka adkaadeen Libaaxii Afrika waa Ciidamadii Itoobiya Sannadkii 1977, wxii Xiligaas ka dambeeyey waxaa hoos u dhac ku yimid Ciidamaddii Xooga dalka Soomaaliyeed ilaa markii dambe ay ku kala biireen Kooxo Jabhado ahaa kuwaas oo bililiqeystey Agabkii Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed .

Mudadii Labatanka Sanno ee uu Burburka uu jirey waxaa la isku dayey in Dib loo Yegleelo Ciidamada Xooga Dalka Soomaaliyeed , bal aan fiirino marxaladihii ay soo mareen Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed, Xiligii Dowladii Carta ayaa Raiisul Wasaarihii Dowladaa Cali Khaliif Galeyr ayaa ayaa mar uu la hadlayey wixii ka harey Ciidamadii Xooga Dalka Soomaaliyeed ayaa yiri”Calaamka naga yeelimaayo Dib Dhiska Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed marka aan sameyno Ciidan na Badbaadiya , Iyagana aan ka Badbaadno” hadalkaas ayaa waxaa si aad uga caroodey qaar ka mid Saraakiisha Soomaaliyeed maadaama uu hadalkaas u dhacayey in la sameeyo Ciidan aad u yar oo aan dagaal geli Karin.

Xiligii Dowladii Cabdulaahi Yuusuf ayaa Dowladaas waxay damacdey in ay Dib u dhisto Ciidanka Xooga dalka Soomaaliyeed maadaama uu Cabdulaahi Yuusuf wax ka yaqaaney Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed , hase yeeshee waxaa Dawaldadaas la soo Tababarey Ciidamo fara badam basle waxaa loo Bixiey Magaca Koobi oo loola jeedey in Ciidamaas ay yihiin kuwa ku dhaqan ah Ciidamada Itoobiya waxaana ku furmey Dagaalo u muuqdey kuwa Qabiili ah maadaama ay Qabaailka qaarkii ay Ciidamadaas ugu muuqdeen kuwa la doonayo in lagu Muquuniyo Qabiil gaar ah , waxaana Ciidamaas ku yimid Burbur iyo kala carar .

Markii uu Xukunka uu qabtey Shiikh Shariif waxaana Xiligaas Ciidamada Xooga dalka loo soo Tababarey Ciidamao fara badan hase yeeshee waxay iyana wateen Dhaqamadii Wadamadii lagu soo tababarey Sida Uganda , Jabuuti , Sudaan iyo Kenya , waliba waxaa intaas ii dheer in Ciidamaas ay ahaayeen kuwa siTa Noocyo kala duwan oo Dareyska Ciidamada , waxaase la yaab leh in Wasaaradii ay ka tirsnaayeen aysan siinin Darreys u gaar oo lagu garto dhamaan Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed , waxaa ka sii yaab badnaa markii aniga oo ku sugan mid ka mid ah Isbitaalada Muqdisho ayaa waxaa Xafiiska Dhaqtarka soo galey Wiil Dhalinyaro ah oo Xanuunsanaa, waxaa uu Dhaqtarkii weydiiyey halkii uu ka tirsan yahay ? Waxaa uu ku jawaabey”Maxaa sheegeysaa Dhaqtar “ War waxaan ku weydiiyey? Qaybtee , Horintee, iyo Ururkee ayaa ka tirsan tahay” Isaga oo indhaha ka Mirig Mirigsiinaya ayuu yiri” War Horrin iyo Urur ma aqaanee waxaan ka mid ahay Ciidanka hebel” isagoo Tilmaamaya mid ka mid Qabqablayaasha Ciidamada Xooga “ Aad buu u yaabey Dhaqtarkii oo sii daba dhigey “ Walee Ayaandarro ayaa ku dhacdey Ciidamadii Xooga Dalka Soomaaliyeed hadiiba ay garan la’ yihiin halka ay ka tirsan yihiin”

Qaar ka tirsan Siyaasiyiinta Soomaaliyeed ayaa qaarkood waxay meel Fagaaro ah ka sheegeen in Ciidamada Xooga Dalka ay yihiin kuwa Magac u yaal ah, waxayna Afka ku balaariyeen in Ciidamada Xooga dalka ay yihiin Ciidamo Hal Qabiil ah sidoo kale qaar kale ayaa waxay qabaan in Isbedelkii lagu sameeyey Saraakiisha Ciidamada ay sabab u yihin habacsanaanta ku timid Ciidamadii Xooga dalka Soomaaliyeed iyadoo markii la doortey Madaxweyne Xasan Shiikh uu sheegey in uu dib u Dhisayo Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed sidii kale waxaa uu sheegey in aysan waayi doonin Mushaaraadkooda oo ay Bil waliba ay qaadan doonaan , waxaana Moodaa in taasi ay meesha ka baxdey waayo mudo Afar Bilood wax Mushaar ah ma qaadan oo markii muddo la joogo ayaa waxaa Ciidamada loo tuuryaa 200 oo Doolar , mid ka mid ah Saraakiisha Ciidamada ayaa yiri” Labadaan Boqol ma Kororto miyaa waxaa la bilaabey Xiligii Dowladii Shiikh Shariif.

Sarkaal Diidey Magaciisa la sheego ayaa yiri “Marnaba lagama yaabo in ay Dhismaan Ciidamada Xooga Dalka Soomaaliyeed Qaybahooda kala Duwan waayo 30% waa Nabad Sugid 40% waa Booliis inta soo hartey waa Milatari markii Askarigii Safka hore ku jirey waxaa uu Qalqaalo ugu jiraa in Labadaas Ciidan midkood uu noqdo waa Nabasugid ama Booliis waayo Aqliga Wanaagsan ma Nasiinayao in Askari Safka Hore ku jiraa iuu ka uu ka Nolol Hooseeyo Ciidamada kale ee Nabadsugida iyo Booliiska , mida kale Ciidamada Safka hore ku jira waa ka soo yaacaan Gobolada iyo Tuulooyinka , waxayna qaarkood ay ilaalo u noqdeen Wasiir , Xildhibaan Sarkaal, Agaasime marka waxaan Ogaadey in Askarigaas uu laba Mushaar qaato ka dib marka uu la heshiiyo Sarkaalkii Xukumayey ee uu Safka hore dagaalka uga soo tagey marka sidee Ciidan Xooga dalka Soomaaliyeed ku Dhismayaa.

“Inta ay Ciidamo Shisheeye ay Ilaalo ka yihiin Madaxda Dowlada ha ka yaabin in ay Niyad yeeshaan Ciidamada Qaranka , waxaan ku talin lahaa in Madaxda Dowlada ay Ilaalo ka noqdaan Ciidan Soomaaliyeed taas ayaa waxaa ay abuuri kartaa in la jeclaado Ciidamada Qaranka, laakiin inta ay Shisheeye ilaalo ka yihiin Madaxda Qaranka waa adag tahay in ay Dhismaan Ciidamada Qaranka, waxaa ka sii yaab badan waxaan Maalin Dhaweyd arkayey Gawaari kuwa Qafilan ama Beebee la siiyey Ciidamada Booliska marka maxay Ciidamada Booliiska ku qabanayaan Gawaaridaas aan oran karo waxaa lahaa Ciidamada Xooga dalka maadaama ay Safka hore ee Dagaalka ku jiraan waana arrin kale oo aan laga fiirsan”ayuu yiri Siyaasi ka mid ah Siyaasiyiinta Soomaaliyeed. Waxaa uu sii raaciyey

“Waxaa i soo wacay Sarkaal ka tirsan Ciidamada Dowladda ee ku sugan Kismaayo waxaa uu i yri “Waxaan Qarka u saaranahay in aan ku kala biirno madaxda is Magacawdey ee ku sugan Kismaayo waayo Muddo dheer wax Mushaar ah kama helin Dowladda Federaalka ,waxaa ka sii daran in uu heshiis dhex marey Xukuumada Ahlu Sunna waxaana lagu heshiiyey in Ciidamada Ahlu Sunno ku biiraan Cidamada Dowlada weliba lana siiyo Tababaro iyo Mushaar Dhowr Bilood ah hase yeeshee taasi waxay ay ka socon weydey Dhinaca Xukuumada inkastoo Xukuumada ay u sheegtey Ahlu Sunna in Saraakiil Soo Tira Koobta loo diro Xarumaha ay ku sugan yihiin Ciidamada Ahlu Sunna balse waxaa taasi u Cuntamiweysey Ahlu Sunna sidoo kale waxaa jira Ciidamo fara badan oo la sheegey in ay yihiin Ciidamada Badda iyo Cirka kuwaa oo iyana Mushaaraad ku qaata Magacyadaas inta Xooga la saari lahaa Ciidamada Dhulka oo maanta Baahidooda taagan tahay ”

Guntii iyo Gabagabadii Wiil uu Dhaley Askari ka mid Askartii hore ayaa wxaa uu yiri “Aabahey waxaa uu ahaa Ciidamada Xooga dalka Soomaaliyeed waxaana uu Mashaarkiisu ahaa mid aan na Kaafin Karin hase yeeshee Dowladii Milatariga waxay Ciidamada Siin jirtey Raashin aan Biilan jirney Bisha oo isugu jirta Kiish Bariis, Kiish Bur , Saliid , Sonkor, Caano Boore iyo Timir taasoo naga Dabooli jirtey Mushaarkii yaraa ee Dowlada na sii jirtey waxayna Ciidamada ay ahaayeen kuwa ku faraxsan Mihnadooda Ciidan sidoo kale waxaa Dowladda si aad uga warqabi jirtey Ehelda Askariga Geeriyoodo ilaa ay Ilmahiisa ka Korayaan waxay qaadan jireen Mushaarkooda iyo Raashinkooda sidoo kale kan Dhaawaca waxay u fidin jirtey Daryeel Caafimaad sidaa darteed hadii Dowladda uu Mushaarkii Ciidamada ku adkaadey maxay dhinaca Raashin Xooga u saari weysey oo Dowlada Caalamka uga Codsan weysey in laga Taakuleeyo Dhinaca raashink sida ay Sameeyn jirtey Dowladii Milatariga inta ay isku Howleyso Lacago kaalmo ah weliba raashinkaas si Dadban ayuu u gaarayaa Shacabka taasi ayaa looga bixi karaa Dayaca Ciidamada Xooga Dalka Soomaaliyeed.

W/D Amiin Yuusuf Khasaaro

E-Mai amiinkhasaaro@hotmail.co.uk

E-Mail amiinkhasaaro@yahoo.co.uk

Faafin: SomaliTalk.com | June 24, 2013

Kulaabo bogga www.SomaliTalk.com © www.SomaliTalk.com