Kaalinta Dhalinyarada Dunida Sedaxad.

• W/D: Naafac Maxamed Cumar (Joqoraafi)
  naafac1000@hotmail.com

  ---

marka laga hadlayo nolol iyo arimaha la xariira waxaan marnaba laga tagi Karin kaalinta dhalinyaradu ku leyihiin ama saamaynta ay ku yeelan karaan nolasha dabiiciga ah  waayo waxaa la aaminsanyahay in dhalintu ay tahay kuwa hormuudka u ah deegaan kasta oo ay nololi ka jirto waana kuwa loo soo qaato tilmaaha uu leeyahay wadan kasta oo horumar sameyay, laakiin arintaasi waxaan fahamsanayn in badan oo ka mid ah dhalinta maanta jirta doorka ay ku leeyihiin iyo kaalinta ay ka gaysan karaan noloshooda iyo midda deegaankooda  waxaadna moodaa in hagaajinta mustaqbalkooda ay tahay mid u taala duul ama dad kale taasina wa fikir ama malo ka fog caqliga nadiifka ee bini aadamka.

 hadaba  hadii aan  ka hadalno aduunyada horumartay waa kuwa si wayn ugu tashada barbaartoodu hadba sida ay u soo saanqaadaan iyo fikirka ay aaminsanyihiin ayagoo mar walbana xooga saara sidii ay uga dhisi lahaayeen ubadkooda fikirka aasasiga ah ee nalosha  taasina waxay keenntaa in ay soo baxaan dad ku tashada sidii ay u maareyn lahaayeen noloshooda mustaqbalka fog.

hadaba hadii aan is barbar dhigno labadaas waxaa cad in ay tani tahay mid ay mugdi ku jirto nolosha dhalinyarada ee dunida sedexaad  dhibaatooyinkaasi inta badan waxay haystaan wadamada loogu magac daray dunida sedaxaad kuwaas  intooda badan ku yaala qaarada Africa  inkastoo ay ku jiraan wadamo ku yaala qaaradaha ee Asia  iyo latin America  dhamaantood wadamadaasi waxay u baahan yihiin xiligaan kaalinta dhalintooda kaga aadan wax ka tarka dalalkooda, laakiin waxaa xusid mudan in ay tahay midda ugu dhibaatada badan qaarada looyaqaano qaaradii madoobayd ( the dark continent).

laakiin su’aashu waxay tahay waa maxay waxa keenay dib u dhaca intaas la eg ee haysata dunida soo koreysa? taas waxaa sabab u ah wadamada horumaray oo mar walba daba taagan sidii ay wadamadaasi ugu jiri lahaayeen xaaladaha horumar la’aanta, dhibaatada iyo gaajada iyo in aysan marnaba ka faa’iidaysan kheyraadka iyo macdanta dhulalkooda ku jirta sidii ay arintaasi ku suura gali lahaydna waxaa loo adeegsaday weerar xeeladaysan dagaal dhinaca masakaxda  (mind fighting) taasna micneheedu waxa ay tahay in dunida sdexaad mar walba ku tiirsanaato kaalmo dhinaca dibadda ah.

hadii aan si fiican u taabano nuucyada dagaalka fikirka ah ee wadamadaas lagu hayo waxay isugu jiraan kuwa dhinaca eray bixinta iyo kuwa ficil ah oo si dhab ah loo hirgaliyey hadii aan ku hor marno dagaalka dhinaca eray bixinta waa dagaal ku dhisan erayadaasi kuwa niyad jabis ah looguna tala galay marka uu maqlo mid ka mid dadka ku nool wadamaasi in uu ka quusto heerka sare ee nolosha bini aadamka uuna aamino in qaybtii ugu muhiimsanayd horey loo bixiyey isla markaasna ay ku soo dhacdo sidii uu  mar un uga bixi lahaa  ama ugu tahriibi lahaa wadankiisa asagoo maanka haya in uu aado wadan ka mid ah wadamada dagaalka kula jira maskadiisa dibna uusan u soo fiirin wadankiisa.

waxaa ka mida eray bixinta wadamadaasi soo saareen in loogu yeero:  dunida sedexaad ( the third world)  wadamada soo koraya (developing countries) arintaasina waxay keentay in dadkii ka kala yaacaann wadamadooda  waxaa kale oo jira qaybta kale ee si ficilka ah loogu guulaystay oo ah in la isticmaalay falsafad aad u sareysa waxaa ka mid ah :

1. brain-drain  eragaani waa laba eray oo laysku keenay brain oo ah maskax iyo drain oo ah qalajin  marka laysku darona waxay noqonaysaa maskax qalajin  fikirka ka dambeeya eragaani ay tahay in laga dhexsaaro wadamadaasi dadka aqoonta leh markaasna uu wadanku noqdo mid ka maran dadkii cilmiga lahaa waxaana loo fuliyaa in mushaaraad aad  u sareeya lagu qaato dhaqaatiirta, engineer-da sharciyaqaanada iyo dadka kale ee ehelka u ah cilmiga waxaana la ogaaday  sanadkii 1985-tii inay ka tageen qaaradda Africa 60-kun oo aqoonyahano  aqoonyahanadaas badidood waxay ahaayeen saynisyahano, macaalimiinta jaamacadaha iyo engineero waxayna aadeen wadamada yurub iyo ameerica waxayna faaruqiyeen qaarada dagaalada sokeeye ku habsadeen ee Africa wixii intaas ka dambeeyey lama hayo tiro koob sax oo laga hayo aqoonyahanada ka tagay wadamada Africa.

2.  brain-wash sidoo kale eragaani waa  laba eray oo layku geeyey  brain  sidaan horey u soo sheeganay waa maskax wash waa dhaqid ama nadiifin oo marka laysku geeyo noqonaysa maskax ka badalid wax dhabta oo ku qarsoon waxaana lo adeegsadaa in qofka aad ka dhaadhiciso mabda’aaga isla markaana aad ka badasho waxa uu aaminsanyahay waxaana si wayn u adeegsada eraygaan saxaafadda reer galbeedka ayagoo shay walba ka badala wajiga dhabta oo uu leeyahay hadii aan tusaale u sooqaadano xiligii laysu diyaarinayey weerarkii lagu qaaday dalka ciraaqwaxaa si wayn loo buunbuuniyey in dalka ciraaq uu haystay hub nuclear ah sida uu sheegay Tony Blair Ra’salwasaaraha Ingiriiska in ciraaq ay ku adeegsan karto hubkeeda muddo ka yar 45-daqiiqo isla markaasna ka dhaadhacsiiyey baarlamaanka wadankaasi in ay saxiixaan in dagaalka xiligaas saxaafadda reer galbeedku waxay isticmaaleen buun buunin tii ugu sareysay ee abid soo martay dunida.

3. brain child-killed  eragaan micnihiisu waa in qofka hal abuurka laga dilo si uusan banaanka u keenin waxa niyadiisa ku jira ama uusan u adeegsanin  cilmiga uu yaqaano waxaana tusaale loo soo qaadan karaa in inta badan lagu mashquuliyo qaaradda Africa gaajo aan dhamaad lahayn iyo jabhado xukundoon ah oo la siiyo hub iyo taageero maaliyadeed  oo ay ka helaan wadamada yurub iyo ameerica, iyo in dadku ay noqdaan ku had iyo jeer ka fakara sidii ay uga lug bixi lahaayeen dagaalada iyo dhibaatooyinka jabhadaha hubaysan, waxaa kaloo laga dhaadhiciyey dadka ku nool dunida sedaxaad inaysan awood u lahayn in horumarka gacantooda ku gaaraan iyo hindisi Karin tusaalooyin dhinaca wanaagsan ah iyo in ay ku xirnaadaan mar walba kaalmo dhinaca dibadda ah taasina waxay keentay in qofkastaahi meel iska fariisto wuxuuna ku sifoobay qof hal abuurkiisa laga dilay halkaasna waxaa ku guulaysay eraga kor kuxusan ee brain child-killed.

waxaan ka soo sheekaynay dhamaan dhibaatooyinka haysata dhalinyada dunida soo kareysa waxaan ka soo hadlanay waxyaabihii sababay waxaan soo qaadanay qaybo ka mid ah nuucyada dagaalka dhica maskaxda ah ee lagu hayo dhalinteena iyo qaababka loola dagaalamay, waxaan wax ka soo sheeganay waxyaabaha salka u ah dhibaatada raagtay ee haysata  dhalinta dunida sedexaad hadaba waxaan xusnay wax kastoo dhacayba in ay sal u yihiin dadaal la’aanta dhalinta qaaradda dagaalku ladagay ee Africa iyo meelaha ay ka jiraan dhibaatooyinka caynkaas oo kale ah.

hadaba waxaa la gudboon in dhalinta in ay gartaan kaalinta kaga aadan horumarka wadankooda, difaaca qadiyaddooda iyo aaya ka talinta mustaqbalkooda iyo dadkooda ayna gartaan hagar daamada ay ku hayaan dhalinta jiilkooda oo kale ah ee u dhalashay wadamada reer galbeedka iyo ameerika  waana in ay isku taagaan sidii ay uga gud bilaahaayeen gacan hoorsiga iyo  hal abuurka ayaga lagu maja xaabinayo    isla markaana ay isku howlaan sidii ay wax ula qabsan lahaayeen dadyowga dunida ayagoo adeegsana maaska iyo aqoon ku salaysan qadiyad loo abtiriyey iyo fikir ku dhisan horumarka gayigooda  waxaan hubaa ama hubaal ah  hadii intaas la helo ay meesha ka baxayso erayada aan kor kus oo sheeganay ee  ahaa wadamada soo koreysa iyo dunida sedexaad.

AYAAMAHA PRESS

W/D: Naafac Maxamed Cumar (Joqoraafi)
naafac1000@hotmail.com