::: SomaliTalk.com :::

Daabaco Boggan | Print

Daryeelka Afka hooyo iyo Dayactirka Hal-abuurka Qoran
Kulan-suugaaneed isugu dhafan aqoon-isweydaarsi iyo suugaan-wadaag ayaa ka dhacay magaalada London Guji

AFSOOMAALIGA OO QARKA U SAARAN IN UU KASUULO LUQADAHA AFRIKA
usheeg waraabow baa igu dhacaye waxaa loo tarjumey...

Af-qalaad Aqoontu Miyaa?
Maxaa keenay in dadka Soomaaliyeed ay afkoodii hooyo kadoor bidaan afaf qalaad? [Cibaar]

WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA!
Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”

Qofkii aanan garanayn afka Ingiriisiga waa jaahil
Arrintaasi ma dhabbaa? Inteese- in la’eg ayaa lagu gumaystaa?

WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA!
Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”

.Sunta ku duugan Soomaaliya

.Macdanta ku duugan Soomaaliya

Qoraalkaaga oo aad Loo Fahmo Waa Muhiimadda Koowaad [A.Sheikh]

Qaamuuska maamaahyada Soomaaliyeed

DHAWRITAANKA XUQUUQDA QORAALKA

(SomaliTalk.com, Minneapolis, MN, USA): Waxaa galabnimadii Sabtida (Aug 27, 2005) magaalada Minneapolis lagu qabtay xaflad lagu soo bandhigay buugga "Xasuus Qor" ee uu qoray Faarax Maxamuud Maxamed. Buugga oo ku saabsan taariikhda Soomaaliya laga soo bilaabo 1400 ilaa 2000.

Xaflada oo ay kasoo qayb galeen dadwene Soomaaliyeed oo farabadan waxaa lagu qabtay xarunta lagu magcaabo Confederation of Somali Community of Minnesota oo ku taal xaafadda Cedar ee Soomaalidu u badan yihiin ee Minneapolis.

Xaflada oo uu xiriiriye ka ahaa Siciid Faahiye, waxaa ka hadlay qaban qaabiyaashii xaflada iyo marti sharaf lagu casumay in ay madasha ka hadlaan. Dadkii ka hadlay waxaa kamid ahaa Xasan Dhooye oo buuga soo akhriyey, waxana uu buuga ku tilmaamay 'Daah fur taariikhiid', isaga oo ammaan ka bixiyey sida uu buugu u qoran yahay, sheegayna in uu buugu soo koobayo taariikhda Soomaaliya muddo lix qarni ah, una qoran nidaam tixraac ahaan loo adeegsan karo. Waxaa kale oo madasha ka hadlay Maxamed Maxamuud Abgaalow oo yiri buugani waxa uu yeelan doonaa dad badan oo akhrista marka la eego qaabka uu u qoran yahay oo aad u wanaagsan. Sidoo kale waxaa xaflada ka hadlay Anwar Maxamed oo ka hadlay suugaanta iyo wax qorista, waxana uu xusay sida ay muhiim u tahay in tariikhda la qoro.

Laba qodob oo aad loogu nuux nuux saday waxay ahaayeen: (1) Muhiimada ay leedahy in Af-Soomaali lagu qoro buugaagta, si nuxurka iyo macnaha uu buugu xambarsan yahay loogaga dhergo afka hooyo. Waxaana la xusay inay jiraan qorayaal badan oo Soomaaliyeed oo buugagta ku qora Afaf kale sida Af-Ingiriisi, kuwaas oo ay dhici karto in sababta ay afafka kale wax ugu qorayaan in ay tahay ayagoo u malayanaya in aan Soomaalidu wax akhri sidaas daraadeedna ay dadyowga kale afkooda buugagta ugu qoraan si looga iibsado, waxaase l axusay in hadda ay Soomaalidu noqdeen kuwo wax ku akhriya afkooda. Isla mar ahaantaasna waxaa la xusay muhiimada ay leedahay in ubadka yar yar la baro af Soomaaliga.. (2) Qodobka labaad wuxuu ahaa sida muhiimka u tahay in laga feejignaado soo xigashada buugaagta ay qoreen dad aan Soomaali ahayn oo dano gaar ah yeelan kara markii ay Soomaalida wax ka qorayeen. Waxaa kale oo la xusay muhiimada ay leedahay in la barto luqada Carabiga si ay u sahlanaato in wax laga soo xigan karo qorayaashii Muslimiinta ahaa ee sida saraaxada leh wax uga qoray Soomaalida.

Nasiib wanaag waxaa la xusay in beryahan dambe ay soo badanayaan buugaagta ku qoran luqadda Soomaaliga. Dabcan buuga "Xasuus qor" waxa uu ku qoran yahay Af-Soomaali marka laga reebo jeldigiisa kore oo sawirka ku musawiran korkiisa ay ku qoran tahay "Timelines of Somali History", waxaase taas qarinaya farta waaweyn ee u qoran sidan "Xasuus Qor".

Haddaba, intii aan madasha lagu soo dhoweyn qoraaga buuga, waxaa warbixin kooban oo taariikhda qoraaga ku saabsna soo jeediyey Seyid, waxana uu yiri: qoraha buuga Xasuus Qor oo magaciisa la yiraahdo Faarax Maxamuud Maxamed waxa uu ku dhashay degmada Ceel-Afweyn oo katirsan Gobolka Sanaag, waxbarashadiisii hore waxa uu ku soo qaatay magaalada Muqdisho, waxa uu wax ka bartay Machadkii Horumarinta Maamulka ee SIDAM ee magaalada Muqdisho. Waxa uu tacliintiiisa sare ku dhamaystay wadanka Maraykanka, isaga oo shahaadada 'Master-ka' ka qaatay Jaamacada George Mason University oo kutaal Virginia sannadkii 1996.

Markaas ayaa madasha lagu soo dhoweeyey qoraaga. Ugu horayna waxa uu Faarax Maxamud Maxamed u mahad celiyey reer Minnesota soo dhoweyntii ay gobolka kusoo dhoweeyeen iyo sida wanaagsan ee ay galabta uga soo qayb galeen xaflada soo bandhigidda buuga uu qoray ee "Xasuus Qor". Kaddib waxa uu xusay sababtii uu u doortay masawirka buuga kaga sawiran jeldiga sare ee muujinaya wiilka tabaalaysan in ay ahayd "si aynaan u ilaawin wixii aynu isu geysaney".

Kaddib Faarax waxa uu guud mar ku sameeyey buugga, waxana uu ka waramay sidii uu ku qoray, iyo asagoo fikrad guud ka bixiyey buuga xambarsan taariikhda Soomaaliya oo u qoran nimaan xiriirsan oo taariikh kasta ay kugu si xireyso mid kale.

Faarax waxa uu in yar kaxusay taariikhda buuga ku qoran, tusaalayaashii uu sooqaatay waxa kamid ah ahaa, Sheekh Xasan Barmase oo loogu magac daray mid kamid ah dugsiyada Muqdisho. Waxaana buuga ku qoran sidan: Maarso 1924: Sheekh Xasan Barsame oo kamid ahaa hoggaamiyayashii dooxada Shabeelle ee gumeystihii Talyaniga ka soo horjeedey ayaa shir isugu yeeray rag badan oo wax garad ah, waxana uu kala hadlay jawaabtii uu ka celin lahaa waraaq De Vecchi u soo diray - waraaqdaas oo uu ku amrayey qabiiladii halkaasi deganaa inay hubka iska dhiibaan isuna dhiibaan, daacadna u noqdaan maamulkiisa. Markii shirkii la soo gabagabeeyey, Sheekh Xasan ayaa waraaqdii jawaabta ahayd u qoray, waxana uu ku bilaabay sidan: Bismillaahi Raxmani Raxiin - Waan helay waraaqdaadii, waana fahmey wixii ku qornaa, laakiin waxaan kuu sheegayaa in aanan aqbali karin amarkaaga, dawladaadana aanan ka mid noqon doonin. Dawladaadu waxay leedahay sharciyo u gaar ah - anaguna waxan leenahay sharciyo noo gaar ah, mana dhici karto in aanu aqbalo sharci aan kaayaga ahayn. Sharciyagu waxa uu yahay mid ku salaysan sharciga Ilaahay iyo kan rasuulka, lamana mid nihin dadka kale ee sharciyadiina aqbalay, xataa dadkayaga ma jiraan wax Zaptie (ciidamadii gumeysiga) is qoray. Hadaba haddii aad timaadid dhulkayaga waan kula dagaalamaynyaa, waxaana kugula dagaalamaynaa wax kasta oo suurto gal ah. Mida kale waxaan kuu sheegeynaa in aan adduunkaan waxba ka harin, 58 sano oo keliya ayaa ka haray. Markaas waxaa noo fiican in aanu sharafta ku dhimano anagoo dhulkayaga difaaceyna. (58-da sano marka uu leeyahay sheekhu waxa uu xisaab sanayey taariikhda Hijriga oo ah iyo shii waxa ay Soomaalidu u taqaan). April 1924 Sheekh Xasan Barsame waxaa qabtay ciidankii De Vecchi. Waxaana la weriyey in Sheekhu ku dhintay (ama lagu diley) xabsi Talyaanigu lahaa oo magaalada Xamar ku yaalay.

Waxa kale oo uu qoraagu xusay taariikho kale, balse akhristaha ayaan u daayey in uu buuga 'Xasuus Qor' ka raadiyo.

Kaddib waxaa loo gudbey su'aalo ay dadweynihii xafladda ka soo qayb galay weydiiyeen qoraaga iyo jawaabo uu ka bixiyey. Su'aashii dad badan ka qoslisey waxay ahayd: "Faraxoow waxaa la sheegay inaad ku dhalatay Degmada Ceel-Afweyn ee gobolka Sanaag, gobolkaasina waa laba qaybood, marka adigu qaybtee tahay, ma Somaliland mase Puntland?".... Waxana uu ku jawabey "anigu labada waan ahay."

Sidaas ayey jawi wanaagsan ugu dhammaatay xafladii ay reer Minnesota u dhigeen daah furka buugga Xasuus Qor ee ku saabsan taariikhda Soomaaliya 1400-2000.

Dabcan Taariikhaha uu buugani soo koobayo si aad uga bogatid waxaad dalban kartaa bugga Xasuus qor, si aad u ogaatid meesha aad k adalban kartid, waxaad Minneapolis kala xiriiri kartaa Seyid oo qabanqaabiyaashii soo bandhiga buuga kamid ahaa waxaa lagala xiriiri karaa Email: ajgashan@hotmail.com ama la xiriir Siciid Faahiye: 612.338.5282.

Goobta xaflada lagu qabaney waxaa buugaag badan kusoo bandhigay shabakada Afgarad, waxaan buugagtaas laga heli karaa afgarad.com

Joornaalada Soomaalidu qorto oo goobta yaaleyna waxaa kamid ahaa: Nagaad Times (oo lagu qoro Af-Soomaali & English) iyo African News Journal (oo lagu qoro ENglish).