SOMALITALK.COM XAYAYSII
w w w . S o m a l i T a l k . c o m
SOMALITALK - AFSOOMAALI
January 12, 125
Daabaco Boggan | Print
AFSOOMAALIGA OO QARKA U SAARAN IN UU KASUULO LUQADAHA AFRIKA
usheeg waraabow baa igu dhacaye waxaa loo tarjumey...
 
Af-qalaad Aqoontu Miyaa?
Maxaa keenay in dadka Soomaaliyeed ay afkoodii hooyo kadoor bidaan afaf qalaad? [Cibaar]
 
WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA!
Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”
 
Qofkii aanan garanayn afka Ingiriisiga waa jaahil
Arrintaasi ma dhabbaa? Inteese- in la’eg ayaa lagu gumaystaa?
 
WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA!
Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”
 
.Sunta ku duugan Soomaaliya

.Macdanta ku duugan Soomaaliya

 
Qoraalkaaga oo aad Loo Fahmo Waa Muhiimadda Koowaad [A.Sheikh]
 

Qaamuuska maamaahyada Soomaaliyeed
 
DHAWRITAANKA XUQUUQDA QORAALKA  

 


:::XAYAYSIIS:::

DUKAAN: Nataional African Store.. Guji...


TAWAKAL: Xawaalad Degdeg ah.. Guji...


ALHIJAZ: Waa hoteel caalami ah.. Guji...


Salon & Restaurant :: Hargeysa.. Guji...


GOLIS: Shirkada isgaarsiinta.. Guji...


EMPIRE COMPUTERS.. Toronto Canada... Guji...


GOLIS: Shirkada isgaarsiinta.. Guji...


Xayaysiiska Shirkadaada/Ganacsigaaga ku daabaco halkan..... Sidee?... Lasoo xiriir SomaliTalk.com

 Aqoon-wadaagga PEN:

Daryeelka Afka hooyo iyo Dayactirka Hal-abuurka Qoran 

Kulan-suugaaneed muhiim ah oo isugu dhafan aqoon-isweydaarsi iyo suugaan-wadaag ayaa ka dhacay magaalada London galabnimadii ilaa fiidkii Axadda 21 August 2005. Kulan-weynahaas oo lagu qabtay gole lagu kulmo oo ku yaal degaanka Euston, xuddunta magaalada London, waxaa soo qaban qaabiyey Naadiga PEN ee Qalinleyda iyo Halabuurka Af-Soomaaliga ku hadla, kana tirsan bahweynta caalamiga ah ee PEN International. Kulankan waxaa ka soo qaybgalay qorayaal, suxufiyiin, abwaanno suugaanley ah, fannaaniin, aqoonyahanno, iyo dadweyne kale oo ah kuwa jecel aqoon-kororsiga iyo halabuurka. Dadkaas badankoodu waxay ka kala yimaadeen daafaha magaalada London, in kastoo ay ku jireen aqoonyahanno reer Woqooyi Ameerika ah, sida Professor Cabdi Ismaaciil Samatar, iyo qaar reer Sweden ah, sida Maxamed Shiikh Xasan oo ka mid ahaa soo-bandhigayaashii dood-cilmiyeedda.  

Sidaan xusnay, kulanku wuxuu isugu jirey laba qaybood oo is buuxinaya labadubana hoos tagaan mowduuca guud ee hal-ku-dhegga u ahaa kulan-weynaha, kaas oo ah “Daryeelka Afka hooyo iyo Dayactirka Hal-abuurka Qoran”. Labada Qaybood tan koowaad waxay ahayd aqoon-wadaag (panel discussion) ay iba fureen saddexqoraa, ka dibna si xiisa leh uga qayb qaateen dad badan oo rag iyo dumarba leh oo ka mid ah goob-jooggii kulanka. Qaybta labaadna waxay ahayd suugaan-wadaag, ama bandhig fan iyo suugaaneed oo ay hoggaaminayeen fannaaniin waaweyn oo caan ah, kuwaas oo uu hormuud u ahaa muusikyahanka weyn ee ka midka ah aabbayaasha fanka casriga ah, Axmed Ismaaciil Xudeydi, oo kulanka soo sharfay, iyo abwaanka ugu firfircoon mu’allifiinta reer London, Cali Axmed Raabbi oo loo yaqaan Cali Seenyo, kana mid ah hawl-wadeenka naadiga PEN. Waxaa iyana kulanka bilic iyo xiisa-galin badan ku soo kordhisay hoobaladda caanka ah, Faaduma Cali Cilmi oo ku magac dheer”Haldhaa”. 

Kulanka waxaa furay oo ugu horrayntiiba dadka ku soo dhaweeyey Siciid Jaamac Xuseen, guddoomiye-ku-xigeenka Naadiga PEN oo ah ururkii kulanka soo abaabulay, dadkana ku marti-qaaday. Siciid Jaamac oo asagu mayalka u hayey hab-socodka aqoon-wadaagga, wuxuu si kooban u iftiimiyey taxanaha hawlgalka PEN ee ku  aaddan “Daryeelka Afka hooyo iyo Dayactirka Hal-abuurka Qoran”. Waa hawlgal soo taxnaa ilaa iyo bilowgii sannadkan 2005, uuna qayb uun ka yahay aqoon-wadaaggan dambe. Wuxuu kaloo Siciid carrabka ku adkeeyey baahida loo qabo qoraal-galinta af-soomaaliga iyo in loo hawl galo sidii carruurta qurbaha ku koraysa loogu ababin lahaa afkii ay ka soo jeedeen. 

Hab-socodka kulanka iyo qaybaha uu ka koobnaan doono ayuu qeexay asagoo si gaar ah u soo dhaweeyey, faallo koobanna ka bixiyey  saddexdii qoraa ee hawraarta u soo diyaariyey iba-furka aqoon-wadaagga.

Soo-jeedintii ugu horreysey wuxuu siciid ku soo dhaweeyey Maxamed Daahir Afrax, Guddoomiyaha Naadiga PEN oo ugu horrayntii sii xoojiyey soo-dhaweyntii ka-qaybgalayaasha, naaxnaaxin dheeraad ahna ka bixiyey dhaqdhaqaaqa International PEN iyo Qorshaha Somali PEN ee horumarinta hal-abuur ku qoran afka hooyo. Wuxuu qeexay ujeeddoyinka iyo baahida keentay taxanaha Aqoon-wadaagga PEN, wuxuuna ka warbixiyey magaalooyinkii hore loogu qabtay isla sannadkaan, kuwaas oo ay ka mid ahaayeen Muqdishu, Djibouti iyo Stockholm oo intaba ay ka hawlgalaan laamaha kala duwan ee Naadiga PEN. Mar uu ka hadlayey baahida khasabtay inuu PEN ololahaas u guntado wuxuu iftiimin cad ka bixiyey sida uu afka Soomaaligu uga mid yahay afafka dunida ee halista ugu jira dabargo’ iyo saboolnimo halis ah. Wuxuu tix-raacay tira-koobyo ay soo bandhigtay hay’adda UNESCO ee Qarammada Midoobay ololeheeda ay kaga qayla-keentay halista ay ku jiraan in ka badan saddex kun oo luqadood oo ka mid ah lixda kun ee af oo maanta dunida ka jirta. Tira-koobka UNESCO wuxuu shaaca ka qaaday bil kasta inay dhintaan laba af oo ka mid ah afafkii jirey. Si uu af-Soomaaligu halistaas uga badbaado, Afrax wuxuu tilmaamay in loo baahan yahay gurmad saddex dhinac leh: badbaadin, horumarin iyo abuuris dhaqan akhris iyo qoraal hufan, dhaqan qaddariya buugga iyo qalinka.  

Halkaas ayuu soo-jeedintii labaad ka amba-qaaday Maxamed Shiikh Xasan oo ah agaasimaha shirkadda Scansom ee saldhiggeedu yahay dalka Sweden. Maxamed oo hormuud u ah buug-fidiyeenka (publishers) Soomaalida qurbaha, qudhiisuna wax qora wax badanna ururiyey, wuxuu ugu horrayntii ka war-bixiyey waaya-aragnimadii uu ka soo maray dhawr iyo toban sano oo uu u guntanaa ururinta, isku-dubbaridka, daabacaadda iyo faafinta buugaagta ku qoran af-Soomaaliga, taas oo uu sheegay inuu hayo in ka badan 100 buug, wax ay shirkaddiisu daabacday iyo wax ay daabeceen dad kale iyo shirkado kale oo yaryar oo teelteel ah. Maxamed wuxuu hoosta ka xarriiqay dhibaatada ugu weyn ee hor taagan qorayaasha iyo buug-fidiyeenkaba inay tahay dadkeenna oo aan caadaysan inay buug iibsadaan, sida badanna isku daya inay bilaash ku qaataan. Wuxuu sheegay xataa marka ay maktabaduhu u iibiyaan inay waayaan cid ka soo doonata oo ka amaahata, ka dibna aymaktabaduhu ka niya jabaan inaan iibshaan buugaag af-Soomaali ku qoran. 

Dhibaatooyinka garba-duubayaasha qorayaasha iyo kuwa wiiqaya af-Soomaaliga waxaa asna si la taaban karo u sii kala dhigdhigay soo-jeediyihii saddexaad oo ahaa Maxamed Baashe X. Xasan. Asagoo ka hadlaya waaya-aragnimadii uu ka soo arkay daabacaadda buug uu qoray oo lagu magacaabo “Hal ka Haleel”, Maxamed Baashe wuxuu tilmaamay dhibaatooyinka hortaagan buugaagta iyo aqoon-faafinta inay ka mid tahay waxa uu ku magacaabay “qasaawa-seleka siyaasadeed” ama kala-aamin-baxa iyo eegmada sumaysan ee wax kasta lagu eegayo il siyaasad colaadeed. Buugga iyo qoraagiisaba waxaa lagu takoorayaa ama sumcadda looga dilayaa siyaasad iyo qabyaalad aanu shuqul ku lahayn, tiiyoo aan buuggiiba la akhrin lana hubin waxa uu run ahaan xambaarsan yahay. “Wax walba boog bugta oo siyaasadaysan baa laga uriyaa” ayuu ku dhaliiltamay qoruhu. 

Xagga dhibaatooyinka haysta af-Soomaaliga, Baashe wuxuu hadalkiisa ku furay

qoritaankii far soomaalida iyo hirgelinteedu inay ahayd guusha ugu weyn ee nus qarnigii u danbeeyey u soo hoyatey dadka af soomaaliga ku hadla meel ay joonba. Wuxuuse raaciyeyguushaasi inay maanta ku sugan tahay dayac iyo jaha-wareer halis ah. Si wax loo badbaadiyo wuxuu soo jeediyey talooyin ay ka mid yihiin: 

1.           in la raadiyo cid iyo meel lagaga hawl galo sii horumarinta iyo kobcinta afka iyo farta soomaaliga iyo ka baaraan deg lagu sameeyo qabya tirka meelaha daldalloolladu ka soo baxeen xeerarkii guddidii afsoomaaligu dejiyeen. Tusaale ahaan waa lama huraan in la abuuro guddi ehel u ah, aqoonna u leh cilmiga afafka, kana soo kala jeedda gobollada iyo degaannada afsomaaliga laga hadlo

2.      in la dhiirri geliyo abuuritaanka iyo kobcinta madbacadaha, rugaha kutubta ee maktabadaha iyo rugaha biic gelinta iyo iibinta buugaagta

3.      in qalinka iyo qoraalka lagu ekeeyo soohdinta xeerarka la isla oggol yahay ee la isla qaatay, wixii cusubna la ururiyo oo lala sugo inta loo helayo meel lagu kala shaandheeyo

4.      in la dhiirri geliyo dhaqanka ereyga qoran oo la qaato, lana quudho in la iibsado buugaagta aan badnayn ee ilaa iminka la qoray ee suuqa ku baali garoobaya, taas oo dhiirri gelin u ah qoraaga, faa’iidana u ah akhristayaasha, waayo laguma khasaaro wax akhriska.  

Fannaanka ruug-caddaaga ah, Axmed Ismaaciil Xudeydi ayaa asna soo jeediyey hadal kooban oo murti ah, wuxuuna si gaar ah carrabka ugu adkeeyey in dadaal dheeraad ah la sameeyo si carruurta qurbaha ku koraysa looga badbaadiyo inay ka irdhoobaan afkii ay u dhasheen iyo dhaqankii ay ka soo jeedeen.  

Isla qodobkaas waxaa hoosta ka xarriiqay ama aad ugu nuuxnuuxsaday dad badan oo ka qayb qaatay dood-wadaagga. Tusaale ahaan, Cawo cabdi oo ugu horraysey waxay si gaar ah kulanka ugu baraarujisay baahida loo qabo in kulannada noocaan ah si buuxda looga soo qayb galiyo carruurta iyo hooyooyinka, waayo iyaga ayaa ah saldhigga daryeelka afka hooyo. Prof. Cabdi Ismaaciil Samatar, oo ka mid ahaa marti-sharafta, eray xiisa leh oo uu soo jeediyey wuxuu si gaar ah carrabka ugu adkeeyey baahida loo qabo dadka in la baro inay iibsadaan buugaagta iyo aqoon-sidayaasha kale (sida wargeysyada) sida ay u iibsadaan badeecado ka qiima hooseeya. Asagoo la doodayey dad soo jeediyey in buugaagta dadka lacagla’aan lagu siiyo wuxuu ku adkaystay dad kalena ku raaceen inaan weligeed hore loo marayn haddii dadka la baro in afka wax loogu guro. 

Dood-wadaaggas maskax-diiriska lahaa ka dib, waxaa loo gudbay qaybtii labaad ee fanka iyo suugaanta. Waxaa lagu nastay si weynna loogu diirsaday heeso uu bilayey kabankii caanka ahaa ee macallin xudeydi iyo maansooyin ay ku dhafnaayeen murti iyo maad. Heesaha murtida leh iyo muusigga ku laran waxaa hoggaaminayey macallin Xudeydi, waxaana xiddig ka ahayd oo habeenkaas kulanka ka dhex nuuraysey Hoobaladda weyn ee caanka ah Faadumo cali “Haldhaa”, sidaan horeba u sheegnay. 

Dhanka maansada iyo maadaynta horyaalkoodu wuxuu ahaa Cali Seenyo iyo Cabdullaahi Bootaan oo ka mid ah hormuudka maansayahannada da’da yar ee sida weyn uga dhex caan-baxay bulshaweynta Soomaaliyeed ee Dalka Ingiriiska. Waxaa kaloo  si weyn loo jeclaystay maansooyin iyo murti ay soo jeediyeen Khaliif Ashkir Diini, Rooble Maxamed “Quruurux” iyo Xuseen Asad oo dood-wadaaggana qayb libaax ka qaatay. 

Kulankani wuxuu noqday mid ay si aad u weyn u jeclaysteen dadkii ka qayb galay kuna taliyeen in la sii wado oo mustaqbalka la badiyo kulannada noocaan ah. Dhanka kale, madaxda Naadiga PEN waxay si weyn ugu mahad celiyeen guud ahaan ka-soo-qaybgalayaasha, gaar ahaanna dadkii sida gaarka ah gacanta u siiyey, kuwaas oo ay ugu horreeyeen Macallin Xudeydi iyo Faadumo Haldhaa oo ku tabarrucay inay fankooda ku bilaan kulanka, iyagoo lacag ay weydiistaan iska daaye xataa gaadiidkooda iyagu iska soo bixiyey. Waxaa asna bogaadin weyn mutaystay abwaan Cali Axmed “Cali-seenyo” oo asagu labadan fannaan kulanka warkiisa gaarsiiyey kuna soo casumay. Sidoo kale Maxamed Cali Diirshe oo golaha shirka diyaariyey iyo Maxamed Cabdi “Joornaal” oo gacan weyn ka geystey xagga farsamada marti-galinta.  

QAABKA QORISTA
Qaabka Loo Qoro Wararka, Faalooyinka iyo Ra'yiga

Maxamed Baashe X. Xasan
mohamedbashe@hotmail.com
 

Faafin: SomaliTalk.com | Aug 26, 2005


 


Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com 
© www.SomaliTalk.com

BAARID | SEARCH

 

Copyright © 1999-125 SomaliTalk.com All rights Reserved.



HTML CD