Gaas Dhegoole

Daabaco Boggan | Print Filimada anshaxa xun, ruugidda Qaadka iyo isticmaalka Daroogadu Saamayn intee le'eg Bay ku Leeyihiin Faafidda Cudurka AIDSKA ee Soomaaliya.. Guji...

Siddeetanaadkii, berigii ay bulshada qaarkeed iyo taliskii la eeday dagaallamayeen, waxaa caan noqday ciidan soomajeeste ah oo loo bixiyey ”Gaas dhegoole”. Wuxuu ahaa reer miyi taliska la dagaallama ama u dagaallama. ”Gaas dhegoole” tabobar ciidan ma lahayn, aragti siyaasadeed ma lahayn, taaktiko ama istiraatijiyad dagaalna ma lahayn. Wuxuu yaqaanney uun in uu goobta dirirta go’a dhexda ku tuubto oo xabbadda la jilbajoogsado ama la tallaabsado oo gabbasho la’aan wax u toogto. Ninka ka tirsan ciidanka ”Gaas dhegoole” cidna kama amar qaato; amarqaadashada wuxuu u arkaa raganimodarro. Maskaxdiisu waxay faraysaa in uu wax uun dilo ilaa isaga la dilo, mana jiro yool xaddidan oo uu dagaalka ka leh yahay. Sidaa darteed wuxuu aad u badiyey khasaarihii dagaalka. Waallida ”Gaas dhegoole” waxaa si dadnimada ka baxsan ugu danaystay mucaaradkii iyo maamulkii iyagu isu caal waayey.

Taa waxaa la mid ah dadka maanta Inter Net-ka ku dagaallama, oo qabiillada ay bulshadu ka kooban tahay u kala tiriya. Waa dad lagu ibtileeyey fidmo iyo dhawrsasho la’aan. Dadka haddii uu nacaybku ka bato waxaa ka luma aamminka, wax walbana dhanka xun ayuu ka eegaa. Taasi waxay adkaysaa in waxa nacaybku ka dhashay xal loo helo. Waxaa iga afeef ah dhaliishani in ay ka dheer tahay dadka badan ee sida anshaxa iyo waxtarka leh wax u soo qora, kuwaas oo xataa haddii ay qabiil magacaabaan dan wanaagsan ka leh.

Carabta waxaa muddo dheer dulmi iyo cadaadis ku hayey yuhuudda. Falastiin oo keliya ma aha ee meel walba waa ay ku karbaasheen kagana gacan sarreeyeen. Jabka laxaadka leh ee ay yuhuuddu carabta u geysteen qoladan dambe wuxuu ku ridey cuqdad, baqdin iyo shaki joogto ah. Wax kasta oo dunida ka dhaca waxay moodaan in ay yuhuuddu ka dambayso, oo ay dan qarsoon ama muuqata ka leh dahay. Hadda wax kasta! Taas aan kugu tusaaleeyo qiso yaab leh oo maalin dhoweyd Iswiidhan ka dhacday.

Madxafka Taariikhda ee Stockholm waxaa ka socda bandhig faneed loo bixiyey ”Making Differences”. Dror Feiler iyo ooridiisa ayaa halkaa ku soo bandhigay farshaxan caan noqday kaas oo ay u bixiyeen ”Snövit” oo macnaheedu yahay ”Caddaanbaraf”. Reer galbeedku barafka waxay sarbeeb uga dhigtaan nadiif iyo denbi la’aan, mar kalena qabow. Casaankana jacayl, mar kalena kulayl Farshaxanku muxuu ahaa? Berkad yar ayey biyo cas oo dhiig u eg ka buuxiyeen, dabadeed waxay biyihii dul saareen doon yar oo la’eg kuwa ay carruurtu ku cayaarto. Doonta shiraaca ay ku socoto waxay ka dhigeen sawir gabdheed oo leh midab aad u cad iyo dibno aad u gudguduudan. Sawirku waa wejigii Hanadi Jaraadaat, gabadhii bishii oktoobar ee kalhore Xayfa isku qarxisay ee sagaal iyo tobanka nafood aakhiro u sahayatay.

Galabtii bandhigga la furay dadkii ugu horreeyey ee u soo daawasho tegey waxaa ka mid ahaa Zvi Mazel, oo ah danjiraha Israa’iil u jooga Iswiidhan. Sidee ayuu ninkaasi farshaxankii u arkay? Wuu waashay. Si dhab ah ayuu u waashay. Birihii ay nalalka meesha ifinayey ka taagnaayeen inta uu korantadii ka siibay ayuu biyihii ku tuuray, oo fashaxankii sabbaynayey ku burburiyey. Dabadeed ilaaladii madxafka ayaa qabatay, waxaana amar lagu siiyey in uu meesha degdeg uga baxo.

Arrintu intaa kuma ay egaan ee diblomaasiyaddii labada dal ayey khalkhal gelisay. Shaaroon iyo wasiirkiisa arrimaha debedda labaduba danjirahooda falkaa waa ay ku ammaaneen. Iswiidhan gudaheedana waa lagu kala qaybasamay oo dadka carabta taageeraa safiirka waa ay nacdaleen farshaxankana u hambalyeeyeen, kuwa Israa’iil taageeraana taa beddelkeeda ayey sameeyeen. Dror Feiler isagana dad badan baa ku eedeeyey in uu yahay waxa loo yaqaan ”anti-Semite” oo ah colaadinta dadka yuhuudda. Maalin walba waxaa soo gaadha ilaa kun meil oo hanjabaad iyo taageero isugu jira, sida uu u sheegay wargeyska Dagens Nyheter.

Haddaba farshaxanku sidiisaba macne xaddidan ma leh ee waa qofba sida uu u fahmo una fasirto. Adiga aragtidaada Dror iyo xaaskiisu gabadhaa falastiiniyadda ah ee yuhuudda badan laysay miyey sharfeen? Anigu waxaan ku jawaabayaa “haa”, in kasta oo aanan bandhigga tegin ee warfaafinta kala socdey. Carabtuna kollayba waa in ay Dror taageeraan, waayo ugu yaraan qaddiyaddoda ayuu dood ka nooleeyey. Laakiin carab badan baa arrinta tuhun iyo shaki ku eegtay. Waayo? Farshaxanka qudhiisa ayaa ah yuhuudi. In kasta oo uu imika Iswiidhan ku nool yahay wuxuu ku dhashay kuna weynaadey Israa’iil. Sidaa darteed carabtu inta aanay falkiisa eegin ayey yuhuudnimadiisa ka didayaan. Cuqdad calooha fadhida ayaa soo kacaysa. Qaar badan baa malaynaya arrintuba in ay ahayd shirqool la soo maleegey, oo lagu doonayo in dunida loo tuso yuhuudda qaarkood in ay Israa’iil lid ku yihiin, si aan loogu arag ummad dhan oo wada xagjir iyo ”anti-Arab” ah. Dror Feiler waa qof xor ah oo fekerka uu doono qabi kara, sida uu doonana qaddiyad Bariga Dhexe u arki kara. Laakiin tuhunka iyo shakiga carabtu wax kale ma aha ee waa cuqdaddii ay yuhuudda ka qabeen.

Dadku in ay heerka sidaa u hooseeya gaadhaan waa gunnimo maskaxeed oo aad u weyn. Arrintaasi si aad ah ayey beryahan bulshada soomaalida uga dhex muuqataa. Haa, waa la islaayey, oo la isdhacay, oo la isqaxiyey, oo la iseeday. Waana dabiici in la isnaco oo la kala aamminbaxo. Laakiin nacaybka iyo kala aamminbaxu in ay sii socdaan cidna dan uma aha. Cid walba waxaa u dan ah in waxii dhacay oo dhan dhabarka laga tuuro, oo nolosha hore loo wado. Haddii hooggii la isu geystey habeen iyo dharaar carrabka iyo caloosha lagu hayo xumaan mooyee wanaag laga heli maayo. Cuqdadda la kala qaaday darteed maanta qof kasta oo samowade ah, oo isku daya in uu caqli fayow iyo damiir nool arrimaha soomaalida kaga taliyo, la waayi maayo dad badan oo mooda in uu dan qarsoon wato. Xataa haddii aan sidaa la moodin xasad iyo cuqdad darteed ayaa looga hor imanayaa. Inta sidaa la yahay furaha xalku xas jiq ah ayuu ku lunsan yahay.

Laakiin balaayadu armay cuqdad ka weyn tahay? Armaynu qabnaa waalli wadajir ah? Qoraaga waddaniga ah, Maxamed Daahir Afrax, wuxuu ka mid noqday waxgarad aan badnayn oo waajibkooda gartay. Dhawrkii sano ee u dambeeyey wuxuu u guntanaa badbaadinta jiritaankiisa qaran. God kasta oo rajo lagu badbaado laga fili karo ayuu gacanta geliyey. Wuxuu shaqo wadaag iyo dood wadaag la yeeshay soomaali badan oo dabaqad walba leh gobol walbana ka timid. Wuxuu arkay dad waxa ay doonayaan iyo waxa ay diidayaan aan kala aqoon; dad si kasta oo ay ahayd in ay u dhaqmaan beddelkeeda u dhaqmaya; dad uu xeerkii dadnimada loo raaci jiray ka lumay; dad u beretamaya u gumoobidda shisheeyaha. Dabadeed wuxuu ina soo hor dhigay warbixin dheer oo ay runteeda iyo argagaxeedu isku culays yihiin: ”Dal dad waayey iyo duni damiir beeshay...” ayuu u bixiyey. Qodobka ugu naxdinta badan ee aan aadka ugu hakaday waa in uu qoraagu inagu tuhmayo in aynu qabno waalli wadajir ah. Runtii qudhaydu tuhunkaas waan qabey, maanse moodayn in ay bulsho dhami waalan karto. Taana tusaale cilmi ah ayuu Afrax inaga siiyey. Haddii ay waallidaasi jirto sababteeda keli ahi waa nacaybka badan ee quluubta iyo maskaxda inaga diloodey.

Afrax gunaanadka warbixintaa wuxuu isku yar dayey in uu rajo ina geliyo, waayo quustu waa dhimasho, dhimashana looma baahna. Inta nololi jirto rajana waa ay jirtaa, sida uu qoraagu ku celceliyey. Sababtaas ayeynu aragnay isaga oo walaalihiisa kale ee Hadraawi ka midka yahay gacmaha haysta, oo olole nabadeed dal iyo debed u guclaynaya. Halgankaasi waa ilays mugdi culus ka dhex dillaacay. Laakiin xataa iftiinkaas yari inagama nabadgalo, sida aan wax kasta oo wanaagsani inooga nabadgelin. Mugdiga ayeynu rabnaa oo caadaysanney, sida jiirka iyo baranbarada.

Gaas dhegoolaha Inter Net-ka ku dagaallamaa marka ay khilaafka beelaha soomaaliyeed ka hadlayaan waxay uga hadlaan si ka xun sida arrimaha yuhuudda iyo carabta looga hadlo. Ma jirto wax ay ka dhawrsanayaan ama xeerinayaan. Taariikhda iyo mustaqbalkuba waa dareenka aan fiicnayn ee daqiiqadda ay wax qorayaan qalbigooda ruxaya. Cayda iyo weerarka ay beelaha marba mid ku qaadqaadayaan waxaad mooddaa in ay rajadii nolosha oo dhimatay ku gunaanadayaan. Haddii si qumman loo fekero, ma jirto wax tol gooni ah mid wanaagsan ka dhigaya tol kalena mid xun. Dadku waa isku dad, weligii isku dad ahaa, oo xumaha iyo samaha ka siman ee maskaxda qaldan ayaa kala jaad moodaysa. Waalli lagu kacaamay ayaa lala yaacaa oo lala qayliyaa ee lama fekero. Nacayb qabyaaladeed oo laga dibbiray ayaa dib loo soo matagaa. Haddii qabiil xumaan laga qoro natiijadu waa in ay dad qabiilkaas ahi xumaan ku soo jawaabaan. Sidaas ayaa giraanta xun ee jajaban marba dhan loo dilindillaynayaa. Ma intaas uun baa waxa la rabaa?

Hawd99@hotmail.com

 QORAALADII HORE EE IBRAHIM YUSUF

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: SomaliTalk.com | Jan 30, 2004

. XAMAR DAAWO DACALLADA... SAWIRRO....