Haddaba, waxaa iswayddiin leh waa maxay maalmaha xusuusta ku leh shacbiga Soomaliyeed ee dalka Ogaadenya ? Run ahaantii maalmo aad u fara badan ayaa Somalida Ogaadenya ku leh xusuus gooni ah. Maalmahaas oo isugu jira kuwo murugo iyo kuwo qadarin mudan, halkan kuma soo koobi karro, waxaanse ka xusi karra kuwan soo socda :

• - Maalintii Ingriisku ku wareejiyey Itoobiya dalka Ogaadenya
• - Maalintii (maalmihii) ay Ingriiska iyo Itoobiya galeen heshiiska qarsoodiga ah ee dalka Ogaadenya lagu siiyey itoobiya
• - Maalintii la aasaasay halgankii hubaysnaa ee Nasru-Llahi
• - Waagii kanooniga ee ciidamada Itoobiya ay xasuuqa iyo burburka u gaysteen qaar ka mid ah magaalooyinka Ogaadenya.
• - Maalintii la aasaasay Jabhadda Xoraynta Somali-Galbeed (WSLF)
• - Guulihii laga soo hoyiyey gumaysiga sanadihii 1976-77
• - Maalintii la aasaasay ururkii Dhallinyarada Gobanimo-Doonka Somali-Galbeed (UDHGSG), June 13, 1979
• - Aasaaskii JWXO, Agoosto 15, 1984
• - Xasuuqii uu gumaysigu u gaystay shacbiga ku dhaqan magaalooyinka Wardheer, Godey, Q/dahar, Dhagaxbuur iyo kuwo kale 90-meeyadii.
• - Maalinta Aayo-ka-talinta Somalida Ogaadenya, Febraayo, 15, 1994

Waxaan qormadan si gooni ah ugu xusi doonnaa maalinta aan ku magacaabay “Maalinta Aayo-ka-talinta”.

Markii ay dhamaatay xilligii kala guurka (xilligii dawladda KMG ee Itoobiya), waxay shacbiga Soomaliyeed ee ogaadenya go’aansadeen inay muujiyaan doonistooda siyaasadeed. Doonistaas waxaa saamaxayey dastuurkii ku-meel-gaadhka ahaa ee Itoobiya. Dastuurku wuxuu ballanqaaday in marka ay dhamaato muddada DKMG ah uu shacbi walba oo Itoobiya ka tirsan codsan karo inuu Itoobiya ka sii mid ahaado iyo inuu ka go’o.

Haddaba, baarlamaankii shacbiga somaliyeed ee dalka Ogaadenya ayaa kal-fadhigii uu ku yeeshay Jig-jiga bishii Febraayo 15keedii , 1994, kaga dooday mustaqbalka siyaasadeed ee dalka Ogaadenya. Waxaa xil-dhibaanadii ka soo qaybgalay kal-fadhiga ay soo bandhigeen doonista dadwaynahii ay matalayeen.

Dood dheer , falanqayn iyo ka fiirsi badan ka dib, waxaa la qaaday cod. Waxaa aqlibiyad xoog leh uu baarlamaanku ku go’aamiyey in sida uu dhigayo dastuurka Itoobiya, shacbiga Soomaliyeed ee dalka Ogaadenya laga qaado afti lagu waydiinayo waxa ay ka doonayaan aayahooda. Maalintaas waxay ahayd Febraayo 15, 1994. Codkii sidan ayuu u dhacay : Waxaa “Haa” ku codeeyey 102 xildhibaan, waxaa ka aamustay 4 xildhibaan, waxaa maqnaa 9 xubnood (waxay isugu jireen 3 dawladda xaq darro ugu xidhnaa iyo 6 cudur daar kale ku maqnaa).

Muxuu haddaba, go’aankan kaga duwan yahay go’aamada ama baaqyadii shacbiga ee waayadii ka horreeyey ?

Sida laga warqabo baarlamaanka xilligaas jiray wuxuu ahaa baarlamaankii ugu horreeyey uguna dambeeyey ee ay dadwaynuhu si xor ah u soo doortaan. Dhinaca kalana, wuxuu ahaa kalfadhigaas kii ugu dambeeyey ee ay xildhibaanadu cabsi la’aan ra’yigooda ay ku dhiibteen. Sidaa darteed, baarlamaanku wuxuu lahaa awood sharciyeed iyo mid tixgalineed oo uu go’aan ku gaadhi karo. Midda kale ee iyaduna muhiimka ah waxay ahayd in dooddii iyo codayntii qodobka labaduba ay u dhaceen si xor ah, xil-dhibaanadana uusan saarayn cadaadis siyaasadeed iyo mid kale toona oo ka hor istaagi kara inay codkooda iyo fikirkooda u dhiibtaan siday doonaan.

Dawladda Itoobiya, dabcan kuma farxin go’aankan, waxayna ku noqotay xujo. Baarlamaankii ay iyadu ansixisay, adduunkana ka buun-buunisay, mayna filayn inuu go’aamiyo arrin ka soo horjeedda qorshaheeda siyaasadeed ee ay ka lahayd Ogaadenya.

Itoobiya waxay kaga jawaabtay arrintaas xadhig, handadaad iyo argagixin loo gaystay madaxdii shacbiga iyo xildhibaanadiiba. Markii damabana dawladda Itoobiya waxay weerar militari ku qaaday aagaggii ururkii talada dalka hayey ee JWXO (ONLF). Nasiib darro rajadii iyo nabaddii la filayey halkaas ayay ku burburtay.

Shirwaynihii 9aad ee jaalliyadaha Soomalida Ogaadenya ee lagu qabtay dalka Sweden June 27 – 29, 2002, ayaa lagu go’aamiyey in maalintaas, Febraayo, 15, 1994, loo aqoonsado “Maalinta Aayo-ka-talinta” Soomalida Ogaadenya, sanad walbana shacbigu meel uu joogaba ay u sameeyaan xus.

Go’aanka baarlamaanka ee lagu codsaday in shacbiga afti laga qaado, wuxuu leeyahay dhamaan astaamihii sharciyeed, maadaama ay go’aamiyeen baarlamaan si xor ah lagu soo doortay, aqbalaad iyo ansixina ka haystay dadwaynaha, ururadii siyaasadeed iyo waliba Dawladda Itoobiya nafteeda.

Abdullahi Mahamed