|
Jamhuuriyadda Soomaaliya
Wasaaradda Warfaafinta
Muqdishu
SHARCIGA WARBAAHINTA (SAXAAFADDA)
Iyadoo la tixraacayo Qod. 7aad ee Axdiga KMG ah, oo sheegaya (saxaafadda,
warbaahinta iyo ra’yigu waa xor, sharci gaar ah ayaana nidaaminaya). Ayaa la soo
saarey sharcigaan oo nidaaminaya Warbaahinta Saxaafadda.
Qod. 1aad
Warbaahinta
a. Macanaha Warbaahinta waxaa loola jeedaa wax kastoo lagu gudbiyo si maqal,
Muuqaal iyo qoraal ah oo la gaarsiinayo bulshada, qalabka warbaahinta loo
adeegsanayana waxay noqon karaan (Raadiyeyaasha, Tv-yada, Wargeysyada, iyo
Websiteyada Iwm).
b. Nuxurka ujeedada sharcigan waa in loo sameeyo sharci warbaahinta, sida uu
qabo Axdiga ku meelgaarka Qod.7aad, lana qeexo qeybaha warbaahinta iyo qaabka ay
u shaqeynayso warbaahintu.
Qod. 2aad
Tilmaamaha lagama maarmaanka ah
a. Daacbacaad kasta ee warbaahineed waa in ay ka muuqataa goobta, xilliga
daabacaada, magaca iyo deegaanka daabacaadda, soo saaraha, magaca tafatiraha
iyo cadadka wargayska.
b. Hay’adaha War-Faafinta, Wakaaladaha wararka iyo kuwa soo baxo xilliyadda oo
nooc kasta leh iyagana waa in ay ka muuqataa tilmaamaha kala ah:-
a) Goobta iyo wakhtiga daabacaada,
b) Magaca iyo deegaanka daabacaada
c) Magaca agaasimaha, ku xigeenada mas’uulka ka ah, tifatiraha iyo cadadka
wargeyska
Qod. 3aad
Agaasimaha Masuulka ah
a. Hay’ad kasta oo warbaahineed waa inay leeyihiin mas’uul loogu soo hagaago.
Agaasimaha mas’uulka ah waa in uu ahaado muwaadin Soomaali ah da’diisuna aysan
ka yareyn 18 sano.
b. Qof xasaanad leh agaasime kama noqon karo Hay’ad Warbaahineed.
Qod. 4aad
Milkiile
Milkiilaha hay’ad warbaahineed waa inuu ahaadaa Muwaadin Soomaali ah.
Qod.5aad
Diiwaangalinta iyo Rasminimada
a. Hay’ad Warbaahineed ma sameyn karto warbaahin haddii laga waayo mid ka mid
ah shuruudaha soo socdo..
1. Waa in la helaa xeer dhismeedka hay’adaas warbaahineed.
2. Waa in ay cadaataa maaada howleedka hay’adaas warbaahineed.
3. Waa in laga diwaangeliyaa Maxkamada Gobolka ee deegaanka ay ka shaqeynayso,
waana in ruqsad ay siiso Wasaaradda Warfaafintu diiwaangalinta maxakamada ka
dib.
4. Waa in, Agaasimaha hay’ad warfaafineed uu lahaadaa Waayo aragnimo maamul,
aqoontiisuna aysan ka hooseyn heer dugsi sare;
. Tifatire hay’ad warbaahineed waa inuu lahaadaa aqoon saxaafadeed oo heer
jaamacadeed ah.
. Wariyayaasha hay’ad warbaahineed waa iney lahaadaan aqoon saxaafadeed oo heer
dugsi sare ah.
5. Waa in la sugo saxiixyada Milkiilaha, Tifaftiraha, Agaasimaha laguna xafido
Wasaaradda Warfaafinta iyo Maxkamadda Gobolka ee laga diiwaangeliyay
sharcinimada Hay’addaas warbaahineed.
6. Waa in Hay’ad kasta oo warbaahineed lahaataa goob loogu soo hagaago, isla mar
ahaantaasna wargeysyadu yeeshaan goob daabacadeed oo u gaar ah.
Qod.6aad
Isbedel
a. Wax kasta oo isbedel ah ee ku yimaada nuquladii horey loo diiwaan geliyey ee
hay’ad warbaahineed, waxay noqonayaan kuwa cusub oo kale oo u baahan in go’aan
laga gaaro 15 berri gudohood iyadoo loo gudbinaayo diiwaanka Maxmakada awooda u
leh.
b. Nuqulka Cusub ee la diiwaan galinaayo waa in ay la socdaan kuwii hore lana
wada geeyaa Maxkamada awooda u leh muddo 15 berri gudahood, isla mar ahaantaasna
diiwaangalinta isbedelka waxaa loo raacayaa sida ku xussan qaybta 3aad ee
qodobka 5aad.
Qod. 7aad
Dhicida wakhtiga diiwaan gelinta
iyo ka fariisinta Howlaha Warbaahined
Hay’adaha warbaahinta waxaa howlahooda ka fadhiisin kara Wasaaradda Warfaafinta
ka dib marka ay hesho go’aan Maxkamadeed, ee la xiriira arimaha hoos ku cad.
a. Marka si ikhtiyaari ah ay hay’ad Warbaahineed u codsato in laga tiro
diiwaanka Warbaahinta ee maxkanada yaala.
b. Sabab kasta ka ku timaadee haddii hay’ad warbaahineed fulin weydo ujeeddo
howleedkii loo abuuray muddo lix bilood ah, oo ay lumiso diiwaangalinteedii.
c. Haddii ay ku timaado fadeexad , khasaaro dhaqaale, waxaa la marinayaa sida
sharciga dalka u dhigaayo.
d. Haddii lagu helo falal lid ku ah Danta guud ee Qaranka, sida (Diinta
Islaamka, Midnimada Dalka, Siyaasada Dalka , Nabadgelyada Dalka & Arimaha
bulshada) iyadoon loo eegin wadani iyo shisheeye.
e. Haddii ay faafiso warar been abuur ah, ama ka been abuurto cid-kasta iyo
madaxda qaranka.
f. Haddii warbaahintu ku xad gudubto xoriyadda qaanuunku siiyay iyo tan
caalamiga ee lagu dhowrayo xaquuqda aadanaha iyo dimuquraadiyadda..
g. Haddii ay dhowri weydo mas’uuliyadda ka saaran waajibaadka dalka ku leeyahay.
Qod. 8aad
Jawaabid Iyo Meel Marin
a. Agaasimaha ama ku xigeen hay’ad warbaahineed waxaa waajib ku ah in uu ku qoro
warbaahintiisa maallinlaha ah ama kuwa xilliyeedka ah dhammaan wixii laga
tabanayey oo ku saabsan wixii lid ku ah sharafta qofka ama hay’ada, asagoon wax
lacag ah ka qaadanaynin jawaabta, meelmarinta ama caddaynta qofkaas sida ku
cad qoraalada, fikirka ama qiraalka wax yeelaya qofka sharafkiisa ama ka hor
jeeda runta.
b. Jawaabtana waa in aysan ku dhexjirin wax dhalinkaro in ciqaab ahaan la isu
dacweeyo, waana in lagu qoraa wargayska ugu danbayn cadadka saddexaad ee marka
laga tiriyo marka uu qoraalka eeda laga sheeganaayo soo saarey, meelmarinta
qoraalkanna kama badnaan karto qoraala qodobka loola jeedo.
c. Qofkii raaci waayo amarka kor ku xussan wuxuu mutaysanayaa 3 billood oo
xarig ah iyo ganaax gaarayo 1.000.000/= (hal malyan) xukunkan ku yimid amar
diidada ama amar diidayaasha waxaa khasab ah in la shaaciyo kuligeed , xukunkaas
laftiisa haddii la shaacin waayo waa in uu amraa guddoomiyaha maxkamada in la
shaaciyo waxaana lagu shaacinayaa warbaahintii xukunka ku dhacay.
Qod.9aad
Masuuliyadda
Agaasimaha, Tafaftiraha iyo cidkasta oo kawada dhaxeeya warbaahintooda wada
shaqayn, waxay qaadayaan masuuliyadda kala ah:-
a. Agaasimaha, Tifatiraha iyo wariyaha ee hay’ad warbaahineed waxay masuul ka
noqonaayaan la waydiin karaa arrinta uu qorey ama tabiyey warbaahintoodu halka
ay ka soo xigteen.
b. Dhamaan hay’adaha warbaahintu, waxay masuul ka yuhiin in ay keyd u sameeyaan
wararka ay sii daayaan si loo helo meel dib loogu noqdo haddii is qab-qabsi
yimaado.
c. Danbiyada lagu galo warbaahinta waxaa wadajir ahaan masuul uga ah ninkii
warbaahintaas wax ku qorey ama wax ku sheegey iyo tifaftiraha warbaahintaas.
Qod. 10aad
Mag dhaw lacageed iyo Xarig
Haddii aflagaado lagu geysto warbaahinta, qofka la aflagaadeeyey wuxuu xaq u
leeyahay inuu warbaahintaasi ku dacweeyo maxkamad, si looga qaado talaabada u
dhiganta dhibka loo geystay ee sharcigu qabo, ha noqoto xarig ama mid lacageed
oo magdhow ah
Qod.11aad
Daabacaadda aan sharciyeysnayn
(Stampa Clandestina)
a. Hay’ad Warbaahineed ee maallinle ah ama xilliyeed ee ku faafisa war
warbaahinteeda, iyadoon ka diiwaan gashaneyn maxkamada awooda u leh, ruqsadna
aan ka heysan Wasaaradda Warfaafinta sida ku xusan qod 5aad, faqradiisa 3aad,
wuxuu muteysanayaa ciqaab ilaa hal sanno ah ama ganaax dhan ilaa 3.500.000
Shillin.
b. Isla ciqaabtan waxaa mudanaya qof kasta oo ku faafiya qoraal ama war ku
sheega hay’ad warfaafineed oo aan sharciyeysneyn, ama ay ugu qoran tahay hab
been abuur ah.
Qod. 12aad
Ka tagis Tilmaamihii la is faray
Hay’ad kasta oo warbaahineed ee bedesha, qarisana, kana been abuurta qodobka
2aad ee sharcigan waxaa lagu ciqaabayaa 600.000 Shillin.
Qod.13aad
Wax ka bedelid aan la caddeynin
Hay’adii warbaahineed ee sharciyeysan ee aan caddayn sida ku xussan qod 6aad
isbedelka ay ku samaysay howsheeda kuna sii wadato warbaahinteeda kaddib markii
loo diiday bedelkaa waxaa lagu ciqaabayaa lacag dhan 600.000 Shillin.
Qod.14aad
Caddayn Been abbuur ah
Hay’ad warbaahineed ee Qodobada 5 iyo 6 ka samaysa been abuur ama qorta
qoraallo aan runta waafaqsaneyn waxaa lagu ciqaabayaa sida sharciga xeer
ciqaabeedku qabo.
Qod.15aad
Hay’adda ku shaqada leh
Baadhista danuubta lagu galo warbaahinta waxaa iska leh hayadaha danbi barista
iyo xeer ilaalinta qaranka.
Qod 16aad.
Faafin horey u jirtay
Dhamaan hay’adaha warbaahineed ee ka horeeyey Sharcigan waa in ay sharcigan u
hogaansamaan si loo aqoonsado sharcinimadooda muddo 30 casho gudaheeda, laga
bilaabo maalinta uu dhaqangalo sharcigaani.
a. Qod.17aad
Warbaahinta dawladda
Warbaahinta Dawladda waxay la mid tahay warbaahinta kale ee dalka ka jirta,
waxaana lagu dhaqayaa sharcigan
Qod.18aad
Wax ka bedelid Xeer
Dawladu waxay awood u leedahay in ay xeer ku soo saarto marka loo baahdo wax ka
bedelidda sharcigan, ka dib markii uu soo maro nidaamka wax ka bedelka sharciga
waafaqsan, Lana soo marsiiyo Golaha Wasiirada, ayna ansixiyaan Golaha Shacbiga.
Qod. 19aad
Warbaahinta Maqalka iyo Muuqaalka
a. Warbaahin kasta sida Idaacadaha, T.V yada waa in ay waydiistaan shatiga
furashada nooca warbaahinta ay u baahan yihiin soona dhamaystiraan shuruudaha
diiwaan gelinta ee Qod.5aad ku xusan.
b. Waxa laga qaadanayaa ogolaanshaha furashada Idaacada ama Tvga iyo khadka
hadalka (Frequency) Wasaradda Warfaafinta J.S. si loo dhawro xuquuqda
warbaahiyaha loogana guto waajibaadka lagu leeyahay, kuwa hadda jira waa inay
maraan nidaamka uu farayo sharcigan.
Qod. 20aad
Xaquuqda Suxufiyiinta
Dhaman Suxufiyiinta warbaahintu waxay xaq u leeyihiin:-
a. In si madax banaan u soo bandhigaan figradahooda, qoraaladooda, qaabkasta
iyo noockasta ha noqotee haddii aysan ka hor imaanaynin danta guud ee Qaranka
iyo sharciga dalka.
b. In ay si madaxbanaan u gudbiyaan afkaaro, dhacdo, maaqaalo iwm,.
c. Waxay xaq u leeyihiin xuquuqda dastuurka siiyey waxayna la siman tahay mida
muwaadinka lagu siiyey isla destuurka.
d. Soo bandhigida afkaarta warbaahintu ma noqon karaan kuwo la hoos geeyo
awaamiiro iyo faafdhowr.
e. Xeerkan wuxuu aqoonsanyahey xoriyadda warbaahinta ee lagu xusay baaqii
dawliga ahaa ee lagu aqoonsaday xuquuda aadanaha 10-12-1948 dii, Qod. 19aad kaa
soo dhahaaya (shakhsi kasta wuxuu xaq u leeyahay xoriyadda hadalka, in uu soo
bandhigo kuna sheegto afkaartiisa isagoo aan lacaburinin.)
Qod. 21aad.
Dhaqan gelinta sharcigan
Sharcigan wuxuu dhaqan gelayaa marka uu saxeexo madaxweynaha Jamhuuriyadda
Soomaaliyeed,
--o—o---0---o—o--
Waxaa Sharcigaan soo diyaariyey dib u habeyna ku Sameeyey:-
a. Wasaaradda Warfaafinta Jamhuuriyadda Soomaaliyeed
C/raxman Aden Ibrahim –Ibbi- (Wasiirka Warfaafinta)
b. Guddiga Warfaafinta iyo Dhaqantoosinta Golaha Shacbiga
Xil. Jawaahir Sh. Barre (Guddoomiyaha Guddiga)
Xil. C/qaadir Xuseen Nuur (G/ku xigeenka Guddiga)
Xil. Caadil Sheegow Sagaar (Xubin G/warfaafinta)
Xil. Nadiifo Sh. Axmed (Xubin G/Warfaafinta)
Xil. Yuusuf Suldaan Xasan (Xubin G/warfaafinta)
Xil. Xuseen Cabdi Maxamed (Xubin G/warfaafinta)
c. Sidoo kale waxaa gacan siiyey Xoghayayaasha Golaha Shacbiga iyo Xubno ka
socda Guddiyada kale ee Golaha Shacbiga iyo La taliyaha Sharciga ee Golaha
Shacbiga.
WABILAAHI TOWFIIQ
Sharcigaan waxaa lag ansixiyey fadhigii 50aad ee kalfadhiga 4aad ee golaha
shacbiga oo qabsoomey 28/09/02. waxaana ka soo qeybgaly 164 xildhibaan, waxaana
ka hor akhriyey golaha shacbiga hortiisa Xoghayaha Golaha Shacbiga, Xil.Cumar
Sh.cabdi, ka dibna Waxaa looqaadey cod u dhacey sidatan:-
1. Haa 89 xildhibaan ayaa ogolaatey in la ansixiyo.
2. Maya 60 xildhibaan ayaa diidey in la ansixiyo.
3. Aamus 15 xildhibaan ayaa ka aamusey
Ka dib wuxuu gudoomiyuhu ku dhawaaqey in sharcigaan la ansixiyey ayna ogolaadey
aqlabiyad haldheeri ah, oo ah 89 xildhibaan.
-DHAMMAAD-
Waxaa soo tebiyey
cabdulaahi mire qadaafi114q@hotmail.com
Faafin: SOMALITALK | 29.9.2002
em@spam.com
| 
