Guud ahaan shantan qodob waa udub-dhexaadka dhamaan dowladaha ka jira caalamka, walow eeyan dowladuhu wada heysan ama kuwada dhaqmin qodobadan, ayaa haddana waxaa dowlad walbaayi ka qaadatay inta ka anfacda. tusaale ahaan mareykanka oo ah dowladda ugu dhaqaalaha/Milatariga adag dunida ayaa xambaarsatay dhamaan qodobadan, marka laga reebo diinta. caalamka islaamka intiisa badanna dimoqoraadiyad & diinba dhinac ayeey iska marsiiyeen, haddaba niqaashkeygu waa sideen isugu keenaa dhamaan qodobadan, anagoo " xeerana xaganeyna, ilakana badbaadineyna " ?

Dalka:

Dal marka la qeexayo waa : dhul xuduud madax banaan leh, la aqoonsan yahay, kana kooban dad & dastuur.

haddaba somalia dal ma la oran karaa? haa ayeey jawaabteeda fududi tahay, waa marka laga soo eegayo dhanka caalamka. ha yeeshee cajaa'ib waxaa ah inaan somalia dal lagu magacaabi karin, marka laga soo eego dhanka Somalida ruuxeeda ! hadii aad dib u yara milicsatid qeexida Dal ayaad jawaabteeda ka soo heli kartaa oo ah:

1- waa marka horee ismaba aqoonsanin annaga ruuxeena. waxba hala yaabin waa dhabe.

2- marka labaad Dastuur ma jiro, oo dabcan dadka haga. inta badan soomaaliyana waxaa loo kala baxay laba qeybood: koox awoodooda kula nool meesha eey joogaan oo " duud libaax ku dangiiga" iyo koox loogu magac daray " beelaha somalia dabeecadooda ku jooga" oo loola jeedo dadka laga tirada badan yahay.

Dadka:

Diinta :

Diinta ayaa ah mid soomaalida somalia ku nool eey caadi ahaan ku dhagan yihiin marka magaceeda la sheego. ha yeeshee diintu ma ahan mid lagu sheekeystee waa dastuur buuxa oo in ummadu lagu maareeyo loo soo dajiyey. waa su'aale iyadiina ma heynaa ?? jawaabta fudud waa : Maya- Xaashaa-lilaah- halkaas marka eey arrintu mareyso ayaan soo xusuustaa hadalkii Amiirkii muslimiinta, islamarkaana ahaa soddogii suubaneheena SCW ee ahaa. Cumar Bin-khaddab. " waxaan nahay qowm-ummado- sharaf ku leh diinteena. hadii aan sharafta ka raadsanno meelo aan islaamka aheyn.. Alle waxaa ku ballan ah inuu na duleeyo " sow taa waa na heysataa lama dhihi karo ? laakiin dulligan waxaa nala qaba caalamka islaamka oo dhan, oo aan kala reeb laheyn - aniga aragtideyda - .

Dowladda:

Dabcan dowladi waa : nidaam kala danbeyn leh, isla markaana ka taliya seendooyin dhul ah oo eey dowladaas ka seed-caleeyso. dad-na leh.

anigu shaqsiyan qeexidaasu meel eey ka jirto soomaliya oo dhan waxaan ka hayaa : Somali-land. oo runtii ku dayasho mudan, iskaba illoow dacaayadeena - hadii aan somalida koonfureed nahay - ee ah Somali-land weey naga goosatay. hadii aan nalaka goosan maxaa nalaku soo raacaa horta oo meesha yaal? Aniguba hadii aan guurtida soomali-land ku jiri lahaa, koonfur oo sidan ah kuma riyoodeen in geeleenu isla daaqo.

Dimoqoraadiyadda:

waa halka eey sheekadu ugu kulushahay. dimoqoraadiyadba hadii la maqlo waxaad moodaa in la yiri waa gaalnimo oo kale, maxaa yeelay maqaal aan ka qoray billowgii sanadkan ayaan ku ogaaday markii boqolaal soomali ahi igu tuhmeen " inaan gaalo raac ahay " ama " ley dhalan rogay" iyo ereyo aanba munaasab aheyn. waxaan aaminsanahay in faham xumo jirto oo kaliya.

Si kastaba ha ahaatee bal markala ila eeg qeexida dimuqoraadiyada : waa barnaamij hoorseeda in dadku si xor ah u soo doortaan hogaankooda, isla markaana aad u dhima awooda madaxda, oo awood baahsan siiya dadka & kuwa matalaba.

hal weer laguma soo koobi karo, ha yeeshee waxaan isku dayey inaan soo yareeyo boqolaalka macno oo eey khubarada siyaasadu ku fasiraan dimuqoraadiyada.

haddaba ugu horeynba dimoquraadiyadi wexeey timaadaa marka dowladu meesha jirto. marka annaga hadii aan dhahno aan Dimuqoraadiyad raadinno wexeey la mid tahay " waan socon weeynee aan orodno" oo kale.

Laakiin dimoqoraadiyadda iyo diinteena ma la isu keeni karaa ? Aniga aan ugu hormaree, waxaan ku jawaabi lahaa: hadii dimoqoraadiyadda aan macneheeda ama qeexideeda aan soo sheegay laga marin habaabin, weey la jaanqaadi kartaa diinta. maxaa yeelay maba ahan sharci iyo dastuur toona, waa barnaamij siyaasadeed oo lagu kala miisaamo qodobbo kooban sida : doorashooyin xor ah, sinaansho siyaasadeed. taas oo guud ahaan diinteenu dhowr mar ka hadashay oo tiri : arrimihiina ka tashada & aayado badan oo dhamaantood macnohoodu dheehayo in muslimiintu ka tashadaan amuuraha dhex yaal.

Laakiin arrinta ka dhawaajinta mudani wexeey tahay inaanan anigu ugu horeyn qof ka hadla mowduucan, culimo lagu sheego ineey yihiin kuwa ugu haboon ineey arrimahan lafa-guraan ayaa kal hore doodo kulul ka sameeyey arrintan, waxeeyna ku soo koobeen in inta macnaha dimoqoraadiyaddu ku kooban yahay qeexidiisii asalka aheyd eeysan marnaba ka soo horjeedsaneyn diinta. balse waqtul-xaadirkan macneheeda la buux dhaafiyey oo lagu soo daray arrimo Dastuurku hagi lahaa, oo eey ka mid yihiin: xeerka qoyska & xorriyatul-qowlka.

waa biyo kama dhibcaan- aniga aragtideyda- in diinta islaamku asal ahaan sharci u noqoto xeer kasta oo wadanka loo dajiyo.

Wararka Af-Ingiriisiga ee Soomaalida

Qoraaga caanka ah ee Thomas L Freidman oo shalay ka hadlayey xarunta eey yuhuudu ku leeyihiin magaalada St.Louis Park ee Gobolkan Minnesota ayaa yiri " caalamka islaamka dhibaatada heysataa waxeey salka kula jirtaa ka xarrimidda shucuubtaas laga xarrimay xorriyadda siyaasadeed, taas ayaana keentay ineey 19 nin oo carab/muslin ah, qoysas hodan ahna ka dhashay eey diyaarado nagu soo weeraraan Septemper-tii ina dhaaftay" wuxuuna raaciyey " dadkani ma gaajeysna, namana necba guud ahaan, laakiin wexeey qaati bilaahi ka taagan yihiin dowladaha kaligood taliyayaasha ah ee ka jira wadamadooda, ee aan annagu siyaasad/millatari ahaanba taageerno, ee misana xuquuqdii dhalinyaradan ee siyaasadeed/diineed ka soomiyey !" .